Eftirlitsvald í eigin þjónustu !

Íslenskt atvinnulíf hefur á undanförnum árum tekið á sig miklar byrðar vegna hins stöðugt aukna eftirlitskerfis sem hrúgað er upp í kringum það. Allt þetta eftirlit er sagt þjóna hagsmunum almennings og tryggja betra öryggi og aðbúnað fyrir allt vinnandi fólk, en skyldi það vera svo í alvöru ? Nei, segi ég !

 

Eftirlitsaðilar fá stöðugt meiri völd og vægi í samfélaginu og nú er svo komið að mörgum er farið að blöskra sú útþensla sem virðist á öllu í kringum þetta sívaxandi eftirlitsfargan. Það stuðlar ekki að trausti í samfélaginu þegar menn uppgötva að þeir eru alltaf undir smásjá. Fyrirfram og oft af algerri tilefnisleysu, grunaðir um allar vammir og skammir.

 

Eftirlitið er líka býsna oft þannig að það virðist vernda sérhagsmuni forréttindahópa á kostnað almanna-hagsmuna. Valdhroki og yfirgangur eftirlitsaðila er að verða slíkur að sumir hafa á orði að hér sé í raun og veru að skapast ógeðfellt lögregluríki !

 

Nú er það svo, að vitað er að við erum að mennta fólk í mörgum greinum langt umfram þarfir þjóðfélagsins. Svo þegar þetta hálærða fólk kemur út úr skólunum heimtar það að fá laun og aðstæður sem hæfa menntunarstiginu. Oft virðist þetta fólk ekki sérlega spennt fyrir almennri vinnu og því að þurfa að taka til hendi. Það kýs því helst að fitla við pappíra í ró og næði og sitja á skrifstofu !

 

Mér er minnistætt viðtal sem haft var í útvarpinu fyrir nokkrum árum við konu eina sem var búin að fá gráðuna sína og komin út á vinnumarkað. Hún var öskureið og sagði að sér hefði ekki boðist neitt starf sem hæfði hennar menntun og spurði hverslags þjóðfélag þetta væri eiginlega ?

“ Mér hefur ekki boðist neitt nema að skúra og skeina” sagði hún að síðustu yfir sig hneyksluð. Altekin af yfirgildishugsun var aumingja manneskjan þegar farin að upplifa sjálfa sig sem nafla alheimsins !

 

Það er nú svo ! Víðasthvar er þörf á fólki sem getur og vill vinna störf sem þörf er fyrir. En því miður virðumst við vera komin með allt of stóran hóp af ofmenntuðu fólki sem hvorki virðist vilja né geta unnið þjóðhagslega gagnleg störf. Og hvað er þá til ráða ?

 

Jú ! Lausnin á þeim vanda er víst að verulegu leyti fengin í gegnum hin sístækkandi eftirlitskerfi. Þessi hópur sem hér um ræðir fær sem sagt vinnu við eftirlitsstörf og það hentar honum prýðisvel. Menn fá vald til að ráðskast með aðra, hafa það á tæru að gráðan þeirra sé virt og yfirleitt eru launakjörin látin vera í sem bestu samræmi við hið hæfnisprúða menntunarstig - og eru þá ekki allir ánægðir ?

 

Nei, því miður ! Áþjánin af þessu fyrirkomulagi bitnar á almenningi og gerir honum á margan hátt lífið leitt. Eftirlitsmennirnir eru alls staðar á ferð og segja fólki, strangir á svip, hvað það má og hvað ekki. Reglugerðarfargan og kerfisdrottnun er á hverju strái. Það ástand fer svo að valda skemmdum á mörgu í samfélagi sem á að búa við lýðfrelsi. Það eru sett höft á alla framtakssemi !

 

Vinnuveitendur margir hverjir eru farnir að sligast undan síauknum aukakostnaði við almennan atvinnurekstur, en þeir og skattborgarar landsins eru auðvitað látnir borga kostnaðinn af öllu eftirlitinu !

 

Og ekki bætir um málin, að það hefur margsýnt sig að þetta eftirlit er hreint ekki að skila sér eins og skyldi. Kannast menn ekki við tilfellin þegar eitthvað gerist sem ekki á að geta gerst ? Þá kemur yfirmaður viðkomandi eftirlits-stofnunar fram í fjölmiðlum mjög ábúðarmikill og segir fullur ábyrgðar: “ Við erum að fara yfir alla verkferla hjá okkur og endurskipuleggja allt í ljósi aðstæðnanna svo þetta gerist ekki aftur !” Svo líða sex mánuðir eða ár – þá gerist þetta aftur, og sagan endurtekur sig !

 

Það virðist hreinlega svo að kjarni málsins varðandi allt þetta mjög svo innihaldslausa eftirlit, sé í raun og veru aðeins sá að búa til vinnu fyrir menntað fólk sem er ekki tilbúið að leita sér sjálft að atvinnu þar sem þörf kynni að vera fyrir það. Þess í stað krefst það þess að ríkiskerfið sjái til þess að það fái starf við sitt hæfi, á launum sem það er sæmilega sátt við og sem taka mið af menntun þess !

 

Þjóðhagslegt menntunarmat er náttúrulega hvergi inni í dæminu og kemur að mati þessa hrokafulla og einsýna liðs hreint ekki málinu við. Hver og einn á bara að fá að mennta sig í því fagi sem hann kýs sér og svo á ríkið að sjá til þess að menn fái klæðskerasaumað uppihald og framfærslu í framhaldinu. Það virðist vera krafa hinnar mjög svo menntuðu sjálfhverfu í mannlífinu !

 

Að sjálfsögðu er allt í lagi með það að menn sæki sér menntun eftir eigin vali, en af hverju eiga aðrir svo að greiða kostnaðinn af því að skapa þeim vinnu og framfærslu eða réttara sagt þægilegheitastöðu ? Og af hverju eru búin til einskonar kerfisleg gervistörf fyrir þetta lið sem að mjög litlu leyti eru náttúrulega að skila sér til gagns fyrir þjóðarbúið og ganga raunar í flestu þvert á almenna velferð ?

 

Til hvers menntum við þetta fólk, ef niðurstaðan er sú að stór hluti þess mun verða í raun alla tíð eftirleiðis á okkar framfæri ? Já, og þannig í raun afætulið í samfélaginu og skerðingarvaldur á þeim lífskjörum sem að öllu eðlilegu ættu að geta verið til staðar fyrir starfandi þegna samfélagsins ?

 

Kostnaðurinn við alla eftirlitsmennskuna verður nefnilega alltaf langtum meiri en hugsanlegur ávinningur af henni og í því felst viðvörun sem má ekki hundsa. Og spyrja má líka í því sambandi hver eigi að gæta varðanna, ef þörf er á eftirliti með öllu og öllum ?

 

Eftirlitsaðilar virðast hegða sér á margan hátt svipað og fjölmiðlamenn. Þeir segjast alltaf vera í þjónustu almennings og hafa upplýsingaskyldu gagnvart honum. Þessi óumbeðna almenningsþjónusta er svo notuð sem algilt leyfi til þess að vaða ofan í hvers manns kopp og óvirða lýðræðislegt mannfrelsi.

Í báðum tilfellum er þjónusta fyrrgreindra aðila við almenning að öllu samantöldu vægast sagt mjög umdeilanleg og hreint ekki sjálfri sér samkvæm. Báðir brugðust þar t.d. mjög illa í hruninu !

 

Til þess að samfélagið virki sem skyldi, þurfum við ekki ónýta þjónustuaðila, heldur aðila sem skila sínu og gera gagn !

 

Að minni hyggju er það eftirlitskerfi sem búið er að koma hér upp, - að sögn - til að auka öryggi mannfélagsins, fyrst og fremst og að mestu leyti, í þágu þeirra sem eiga að teljast þar í vinnu. Gagnsemin að öðru leyti virðist mér í langflestum tilvikum afar takmörkuð í þjóðhagslegu tilliti.

 

Það eru hinsvegar mestar líkur á því að það þjóðfélag skapi sér bestar forsendur til farsældar sem hefur vit á því að láta ekki heilan her hrokafullra eftirlitsmanna mergsjúga innviði sína og drepa mannlega drift í dróma. En það er einmitt það sem virðist nú farið að plága íslenskt athafnalíf og eðlilegt mannlegt frelsi langtum meira en góðu hófi gegnir !

 

En svona fer þegar fólk í oftrú á eigin menntun gerir kröfur sem á engan hátt eru því þjóðfélagi til eflingar og gagns sem það lifir í og grefur þannig undan öllu sem heilbrigt getur talist. Þannig skapast samfélagsmynd sem er dæmd til að hrynja því hún er ekkert annað en pýramídi á hvolfi, yfirbyggingin þenst út meðan undirstaðan dregst saman, svo fer allt um koll !

 

Mikið þætti mér það ánægjulegt, ef það væri einhver með viti á alþingi sem endaði allar sínar ræður með því að segja: “ Auk þess legg ég til að öll hin óþörfu eftirlitskerfi verði lögð niður !”