HALA - "STJARNAN" ÞÓRBERGUR !

 

Í nútímanum er gert meira af því en löngum áður að fjalla um fólk sem í sviðsljósum stendur sem stjörnur. Þó að slíkt kunni að vera nokkuð undarlegt, séð frá hreinu skynsemis-sjónarmiði, má þó til sanns vegar færa að líkingin geti staðist að einhverju leyti.

Stjörnur geta skinið skært um tíma en svo eiga þær það til að hrapa og hverfa af himninum og sjást ekki meir. Þannig er það líka með þessar persónur sem hafa gert garðinn frægan í einhverskonar stjörnulíki, þær skína  - en oftast um skammvinnt skeið - og falla svo af himni hins lifandi lífs niður í sagnadalinn mikla sem geymir hið liðna í djúpi sínu.

Í íslenskum veruleika má efalaust líta svo á að Þórbergur Þórðarson hafi verið ein af stjörnum síns tíma og kannski má segja að hann hafi verið réttnefnd Hala-stjarna um sína daga.

Nú er búið að staðfesta með rannsóknarborunum að undir Hala í Suðursveit, fæðingarstað og bernskustöðvum Meistara Þórbergs, sé mikill jarðhiti. Það hefur því ekki vantað ylinn frá Móður Jörð þegar verðandi skrímslafræðingur hennar hátignar Elísabetar Bretadrottningar var að skríða þar á legg.

Þórbergur Þórðarson varð snemma sérstakt fyrirbæri í íslensku mannlífi, hann var hreinn ofviti að margra mati og ofan í kaupið algjör vitleysingur að áliti annarra. Margir voru þeir nefnilega sem kunnu ekki að meta sérkennilegheit hans og stjórnmálaskoðanir hans voru honum náttúrulega ekki til framdráttar.

Um Þórberg mátti því margt segja og ég vona að mér fyrirgefist að hafa ort eftirfarandi vísu um hann eitt sinn í gáska :

Enn er Hali í Suðursveit

sagður valinn staður.

Þó var alinn í þeim reit

alveg galinn maður !

Já, galinn var hann vissulega talinn af mörgum, en það stóð honum áreiðanlega ekki fyrir svefni. Hann hélt sínu striki hvað sem aðrir sögðu og varðveitti sína sérstöku sálar-innréttingu alla tíð.

Hann sá lífið og umgerð þess í sérstöku opinberunarljósi og kunni manna best að matreiða ritaðan texta án allt of mikillar sósu ofan í lesendur um land allt.

Þó að Kiljan hafi verið meira áberandi á margan hátt og verið settur á stall af borgaralegu menningarslekti eftir að hann fékk Nóbelsverðlaunin, eru þeir til sem telja að Þórbergur hafi ekki verið síðri rithöfundur þegar allt kemur til alls.

Hann var hinsvegar lítið fyrir það mér vitanlega að gramsa í textum annarra manna og hirða úr þeim það sem bitastætt þótti, og er því hvorki í skuld við skáldið á Þröm eða aðra góða menn hvað það snertir.

Það er mjög skemmtilegt að lesa margt eftir Þórberg en það þarf líka að hafa vissa væntumþykju gagnvart því sem íslenskt er, til að njóta þess til fulls sem hann hefur ritað. Það hefur kannski valdið því að hann hefur aðeins færst inn í skuggann á síðari árum, því óþjóðlegir eru margir orðnir í þessu landi. 

Þó að nýmenningarbylgjurnar utan úr heimi falli þungt að ströndum Íslands, svo sem Hringadróttinsfarganið og Harry Potter dellan, þurfum við Íslendingar sem viljum vera Íslendingar, ekki að skammast okkar fyrir okkar ritmenntir. Upplýstir menn og menntaðir á nútímavísu falla oft flatir fyrir hverri hégilju sem að utan kemur, en þeir sem vilja hafa sinn arf á þjóðlegum grunni og treysta frekar á heimafengna bagga láta sér fátt um finnast.

Þeir hafa sitt á þurru og kjósa ekki að hlaupa andlega berrassaðir inn í myrkvaða menningardilka, eins og elítukjóar allra landa gera nú um stundir og hafa vísast lengi gert.

Þórbergur Þórðarson var kallaður Meistari af mörgum á seinni árum sínum og hvort sem við viðurkennum hann sem slíkan eða ekki, hvort sem við teljum hann hafa verið réttnefnda Halastjörnu eða ekki, þá liggur það fyrir að hann er einn af þessum sérstæðu mönnum sem hafa brugðið lit á lífið hérlendis og vissulega hefur hann skilið eftir sig ritverk sem eru íslensk í anda og sannleika.

Það er þess virði - finnst mér - að það sé munað og metið !