Leita í fréttum mbl.is

Hefnd Indíána !

Ţađ er eitt af ţví skammarlegasta í sögu mannkynsins á síđustu öldum, hvernig hvítir menn fóru međ indíána í Norđur, Miđ og Suđur Ameríku. Spánverjar hegđuđu sér eins og verstu villimenn í Suđur og Miđ Ameríku, rústuđu allri menningu ţar og eyđilögđu hvađeina sem hefđi getađ varpađ ljósi á sögu Inka, Maya og Azteka.

Englendingar og Frakkar voru ekki heldur til neinnar fyrirmyndar í samskiptum viđ indíána Norđur Ameríku ţó ađ arftakar ţeirra ţar, sjálfir synir frelsisins, Bandaríkjamenn, yrđu ţeim miklu verri í ţeim efnum. Ţeir eru ekki svo fáir Indíánakynflokkarnir sem hafa horfiđ ađ fullu, veriđ útrýmt gjörsamlega af yfirborđi jarđar, beinlínis eđa óbeinlínis af völdum hvíta mannsins og yfirgangs hans.

En ţó ađ indíánar hefđu hvorki vopn né herstyrk til ađ hamla innrás hvíta mannsins og verja veiđilönd sín, höfđu ţeir samt eitt vopn í fórum sínum, reyndar án ţess ađ vita ţađ, vopn sem hefur fellt fleiri hvíta menn en allt varnarstríđ indíána samanlagt. Indíánar höfđu kannski ekki svo marga ósiđi, miđađ viđ hvíta manninn, en ţeir ţekktu tóbak og höfđu vanist á reykingar. Hvítir menn höfđu yfirleitt ekki mikinn áhuga fyrir menningu indíána og voru oftast áhugalausir fyrir mannkostum ţeirra, en ţennan ósiđ ţeirra voru ţeir fljótir ađ taka upp. Og viđ vitum hver eftirleikurinn hefur orđiđ. Nú hefur tóbakiđ drepiđ svo marga hvíta menn ađ hefnd indíána í gegnum ţađ er áreiđanlega stćrsta endurgjaldiđ fyrir svívirđingar indíánamorđa allra tíma !

Ţađ mćtti segja međ talsverđum rétti ađ ţađ endurgjald vćri verđskuldađ !

En fyrir indíánana var ţetta vopn allt of hćgvirkt í drepandi áhrifum sínum og breytti ekki niđurstöđum varđandi fullkominn ósigur ţeirra fyrir ágangi hvítra manna. Ţó eru líkur á ţví ađ sumir hershöfđingjar Bandaríkjanna um miđja nítjándu öldina hafi falliđ fyrir tóbaksvopninu, eins og til dćmis Grant hershöfđingi sem lést 63 ára vegna krabbameins í hálsi. En margir ţessara hershöfđingja höfđu gengiđ hart fram í ţví ađ fćkka indíánum, enda var ţađ taliđ af ţeim ýmsum á ţeim tímum ţjóđţrifaverk og fór sú skođun ţeirra áreiđanlega saman viđ skođanir flestra annarra á ţessum indíánahaturs tímum. Og ţegar horft er til međferđar Bandaríkjamanna á índíánum, er ţađ međ ólíkindum hvađ ţeir geta sett sig á háan hest gagnvart meintum mannréttindabrotum annarra. Ţađ er eins og ţeir séu gjörsamlega óvitandi um glćpi ţá sem ţeirra eigin saga geymir. En í kvćđi einu standa ţessi orđ og ţau eru sannleikur :

„ En blóđlćkir renna ekki síđur um vestrćn vé

ţó Washington ţykist heilög í flestu orđin.

Ţví ennţá man Sagan Sandlćk og Undađ Hné

og svívirđinguna í kringum indíánamorđin.

Ţađ má ekki gleyma ađ segja sögu hinna rauđu

ţó sjaldan sé lengi reynt ađ muna ţá dauđu !"

Ţćr eru margar sögurnar sem skrifađar hafa veriđ um indíána Norđur Ameríku og lýsa ţeim sem siđlausum villimönnum, lágkúrulegum og ómerkilegum í öllu dagfari. En ţađ er algerlega einhliđa mat. Ţađ hafa löngum ţótt vond örlög ađ fá eftirmćli sín alfariđ frá andstćđingunum. Indíánar Norđur Ameríku umgengust Móđur Jörđ međ ţeim hćtti ađ landiđ var gjörsamlega óspillt ţegar hvíti mađurinn kom á sviđiđ. En mörgu hefur veriđ spillt síđan ţá, ţví rányrkja og grćđgi hvítra manna hefur fariđ um allt međ hörmulegum afleiđingum fyrir heilbrigđi náttúrunnar.

Margir höfđingjar indíána voru miklir menn og göfugir í eđli og hugsun, eins og  t.d. Sirikawa-Apasjinn Cochise, Oglala Teton Súinn Mahpiua-luta (Rauđa Ský) og Heinmot Tooyalaket ( Ungi Jósef) höfđingi Gatnefja. Villimennska og grimmd hvítra manna gagnvart indíánum var oft og tíđum slík, ađ mađur á ekki orđ yfir ţađ, ađ ţeir skuli hafa leyft sér ađ kalla indíánana villimenn og siđleysingja !

Međferđ Bandaríkjamanna á Indíánum er međ ógeđslegustu mannréttindamisgjörđum sem framdar hafa veriđ og ćvarandi skammarblettur á Skallaarnarţjóđinni. Ţó ađ tóbaksvopniđ hafi bitiđ í gegnum tíđina, vildi ég óska ţess ađ forsjónin sći til ţess ađ full gjöld kćmu fyrir ţá hryllilegu glćpi, ţví ţeir hafa hrópađ upp í himininn nógu lengi og reyndar miklu meira en ţađ !

 

 

 

 


« Síđasta fćrsla | Nćsta fćrsla »

Höfundur

Rúnar Kristjánsson
Höfundur er húsasmiður og býr á Skagaströnd.

Eldri fćrslur

Apríl 2024
S M Ţ M F F L
  1 2 3 4 5 6
7 8 9 10 11 12 13
14 15 16 17 18 19 20
21 22 23 24 25 26 27
28 29 30        

Heimsóknir

Flettingar

  • Í dag (20.4.): 30
  • Sl. sólarhring: 111
  • Sl. viku: 1459
  • Frá upphafi: 315629

Annađ

  • Innlit í dag: 27
  • Innlit sl. viku: 1179
  • Gestir í dag: 27
  • IP-tölur í dag: 27

Uppfćrt á 3 mín. fresti.
Skýringar

Innskráning

Ath. Vinsamlegast kveikiđ á Javascript til ađ hefja innskráningu.

Hafđu samband