Óíslenskur hugsunarháttur !

Íslenskt þjóðfélag var að flestu leyti sjálfu sér miklum mun samkvæmara fyrir daga frjálshyggjunnar. Það var til nægjusemi og ráðdeild, ábyrgðarkennd og samfélagsleg hugsun. Það var meira að segja til ærleg einstaklingshyggja og allflestir voru heiðarlegir, að minnsta kosti miðað við það sem síðar hefur  orðið uppi á teningnum. Þá var nefnilega síður en svo talið mönnum til gildis að svíkja út fé og nota allskonar skálkaskjól í kerfi og eignarhaldsfélögum til að auðgast á kostnað lands og þjóðar !

Margir virðast hafa það mikið í sér að líta upp til auðmanna og vera tilbúnir að bugta sig og beygja fyrir slíkum, jafnvel þó vitað sé að auður þeirra sé fenginn með vafasömum viðskiptum svo ekki sé meira sagt. Mörg dæmi eru til um auðsýndan sleikjuhátt einstakra manna við gróðafíkla viðskipta og verðbréfa, ekki síst á árunum fyrir hrunið. Ef slíkir hentu einhverjum upphæðum í fólk í svokölluðum lista og menningargeira, voru viðkomandi lofsungnir í bak og fyrir og beinlínis hafnir til skýjanna af „hinum frjálsu listamönnum" !

Mér er í minni hvað Björgólfur Guðmundsson virtist lunkinn við að láta vel að þessu liði. Hann birtist skyndilega á sviðinu í gulu,teinóttu fötunum sínum, með tommu á milli teina, reffilegur og jafnvel hálf Rockefellerslegur í framgöngu; talaði slétt og fallega og lét eitthvað af höndum rakna, svo hið sífjársoltna menningar og lista lið ætlaði að tryllast af hrifningu ! Já, Björgólf skorti ekki áróðurstæknina og fjölmiðlarnir máluðu hann svo upp sem sérstakan menningarfrömuð og listavin, og enginn hafði neitt við það að athuga - meðan peningarnir streymdu frá honum ofan í garnagaulandi menningarhítina !

Fjölmiðlafólk átti það iðulega til að skríða fyrir auðmönnum og sjást þess merkin í mörgu enn. Það virtist oft fyrir hrun eins og ýmsir þar á bæ væru mjög ákafir um að skapa sem besta og jákvæðasta ímynd af þessum peningagreifum sem þá voru oftast kallaðir útrásarvíkingar, þó nafn það væri mjög ósanngjarnt hugtak gagnvart gömlu víkingunum sem voru, að mínu mati, ólíkt betri menn, margir hverjir. En þótt samanburðurinn væri þeim í hag voru þeir samt flestir á sínum tíma langt frá því að vera góðir !

Ég man eftir kvikmyndinni Magic Town með James Stewart og Jane Wyman. Hún er nokkuð góð þó gömul sé. Það er athyglisverður söguþráður í henni og ef við setjum Ísland í staðinn fyrir Magic Town getum við alveg heimfært það sem gerist í myndinni upp á aðdragandann að hruninu og hrunið sjálft. Þar er um vinalegan og fallegan smábæ að ræða sem umturnast í gróðagræðgisvíti á örskömmum tíma, mest fyrir uppblásin sérhagsmuna-sjónarmið þeirra sem leiðandi voru í bænum. Það lá við að maður heyrði bæjarstjórann fullan af hroka, segja brattan og kokhraustan við fjölmiðlamennina: „ You ain´t Seen Nothing Yet !"

Vildu innlendir hagspekingar og töframenn tölfræðinnar í viðskiptageiranum ekki meina fyrir 2008 að Ísland væri toppurinn á tilverunni ? Var ekki kominn Wall-Street andi frá 1929 í spilastokk þeirra sem leiddu málin síðan fram á ystu nöf ? Þóttust ekki Reykjavíkurburgeisarnir á þeim tíma  þess fullvissir að þeir væru Masters of the World Finances in Magic Town ?

Hvernig gátu forráðamenn þjóðarinnar virkilega trúað því að íslenskir fjármálamenn - með ótvíræða gæsalappatengingu - væru fremstir allra í heiminum, að þeir væru gæddir slíkri snilligáfu að þeir gætu hreint og beint tekið forustuna í efnahagsmálum hnattarins ?

„You ain´t Seen Nothing Yet !" Þvílíkt mikilmennskubrjálæði og þvílíkur barnaskapur !

Og allt sem þessir uppreiknuðu vindhanar viðskiptalífsins gerðu var að vaða um tíma í hafsjó af lánsfé og hver svikafléttan af annarri gekk út á það að ná í fé með einhverju móti ! Snilld var aldrei til staðar, heldur hrein og klár óskammfeilni, blygðunarlaus frekjugangur og himinhrópandi kæruleysi gagnvart lífsréttarlegri heill fólks í þúsundatali, bæði hér heima og erlendis. Gróðafíknin var orðin slík að hún ógnaði öllu samfélaginu og flestum þeim gildum sem þarf að virða svo það haldist við ! Það var enginn Óli sparigrís til í þeim leik - aðeins Óli gróðagrís !

Við þurfum að komast frá þessum hugsunarhætti sem er enn eins og eitrun í þjóðlífinu. Við þurfum að átta okkur á eðlislægum rótum okkar og leita hugarfarslega til upphafsins til að ná áttum á ný. Við erum Íslendingar og saga okkar, menning og öll arfleifð okkar, leggur okkur skyldur á herðar. Við eigum ekki að vera spilafífl og spellvirkjar þjóðhagslegra verðmæta !

Við eigum að hugsa á sanníslenskum nótum, ekki að tileinka okkur sem hugarfarslega fæðu aðkomin spillingarefni. Við eigum ekki að hegða okkur eins og einhverjir Al-Thani sinnaðir gróðafíklar í rúllettuleik glæframennskunnar. Það er sögulega,menningarlega og landsréttarlega óíslensk framkoma !

Ef við hegðum okkur þannig, erum við ekki lengur við sjálf og það sem við eigum að standa fyrir. Liðnar kynslóðir gætu þá með engu móti kannast við okkur sem gildisbæra niðja sína. Fylgjum ekki röngum hugsunarhætti, snúum af vegum sem leiða til falls; byggjum Ísland upp með þeim hætti að við getum aftur verið stolt af því að vera ÍSLENDINGAR !