"Montprikið Monty" !

Margir hershöfðingjar í mannkynssögunni hafa orðið frægir af litlu tilefni. Sumir hafa orðið það fyrir undarlega duttlunga sögunnar eða kannski vegna þess að þeir hafa átt sterka verndara að. Dwight D. Eisenhower komst til dæmis mjög langt þó sumir bentu á að hann hefði persónulega ákaflega litla vígvallareynslu. Kannski hafði George C. Marshall töluvert að segja varðandi frama hans ?

Og svo er það maður nokkur sem hét Bernard Law Montgomery og varð breskur marskálkur, en hefur líklega aldrei verið neinn afburða herforingi, en öllu heldur frekjudallur af réttum stéttarstofni. Bretarnir eru alltaf samir við sig í snobbmennskunni. Archibald Wavell sem var yfir hermálum þeirra í Egyptalandi var sendur til Indlands og Claude Auchinleck látinn taka við. Hann undirbjó sókn í margar vikur og dró að sér það sem til þurfti, en þegar fór að nálgast að sóknin hefðist var honum skyndilega vikið frá og Montgomery látinn taka við því sagt var að Churchill hefði mislíkað kröfur Auchinlecks um stöðugt meiri tæki og tól.

En Montgomery tók bara við með sömu kröfur og síðan í fyllingu tímans hófst sóknin eins og ráð hafði verið gert fyrir. Og hver varð niðurstaðan ? Jú, Montgomery varð á svipstundu heimsfrægur, en enginn mundi eftir Auchinleck. Lítill vafi er þó á því að útkoman hefði orðið sú sama og aðkoma Montgomerys var ekki það sem skipti sköpum. Bretar voru einfaldlega orðnir töluvert betur búnir fyrir slaginn og Rommel fékk enganveginn birgðir í sama mæli. Montgomery hafði yfirhöndina í krafti aðstæðna en ekki endilega verðleika. Churchill hafði hinsvegar álit á honum en Auchinleck var ekki að sama skapi í náðinni og því fór sem fór.

Eftir El Alamein varð Montgomery svo hrokafullur og mikill með sig að hann varð erfiður í samstarfi og kvörtuðu bandarískir hershöfðingjar síðar í styrjöldinni mjög yfir tilhneigingum hans til að trana sér fram og valta yfir aðra. Hann óð uppi með ýmsar yfirlýsingar og talaði kokhraustur um „að hann ætlaði sér að fara sem fyrst til Berlínar og ljúka stríðinu !“ Reyndar var hann ekki einn um slíkt og mun Patton til dæmis hafa átt það til að tala í líkum dúr, enda hefðu þeir félagarnir verið nokkuð jafnir fiskar í hroka-spyrðu hershöfðingjaleiksins.

Ýmis herfræðiplön þessa alikálfs Churchills sem Montgomery óneitanlega var, munu hafa reynst meira en lítið gölluð og kostuðu líklega fjölda mannslífa. Þar má til dæmis nefna aðgerðina Operation Market Garden í september 1944. Ef til vill er erfitt að vita hvar ábyrgðin liggur í slíkum tilfellum, en það kom skýrt í ljós eftir þá hrakfallasögu að þegar herforingjar eru orðnir mjög háttsettir eru mistök þeirra varin í bak og fyrir.

Síðar á Eisenhower að hafa sagt afsakandi varðandi Market Garden málið, að góð aðgerð hefði þar spillst „vegna veðurs“ ! Líklega hefði hann sagt eitthvað svipað varðandi Normandý ef innrásin hefði mislukkast. Og umsagnir Montgomerys sjálfs um Market Garden eru í raun lýsandi dæmi um hrokkagikkshátt hans og ekki finnst þar bóla á neinni iðrun. Tindátaleikurinn átti hug hans allan !

Montgomery var fæddur 1887 og lést 1976, tæplega níræður, enda hafa drjúgmargir hershöfðingjar á síðari tímum orðið býsna langlífir, menn sem hafa sent tugþúsundir æskumanna út í dauðann, oft af litlu tilefni og takmarkaðri samvisku. Nefna má til dæmis að Douglas MacArthur varð 84 ára, Erich von Manstein 85 ára, Raoul Salan 85 ára, Maxwell Taylor 86 ára, , Omar Bradley 88 ára, Mark Clark 88 ára, Chiang Kai Shek 88 ára, Josip Broz Tító 88 ára, Kliment Voroshilov 88 ára, Semyon Budenny 90 ára, Edmund Jouhaud 90 ára, Arthur „Bomber“ Harris 92 ára, Georges Catroux 92 ára, Jacques Massu 94 ára, Philippe Pétain 95 ára, Alan Cunningham 96 ára, Claude Auchinleck 97, Maxine Weygand 98 ára, Matthew Ridgeway 98 ára og Winston Churchill með „blóð, erfiði, svita og tár“ varð sjálfur 90 ára þrátt fyrir að stunda lengst af heldur óholla lífshætti !    

Það verður sýnilega ekkert svona merkilegum mönnum að bana nema hin háa elli. En fyrir tilverknað þeirra og margvísleg mistök urðu sannarlega býsna margir að deyja ótímabærum dauða. Í því felst mikið fórnartjón en það er sjaldnast talað mikið um það, en hetjudýrkunarbullið iðkað þeim mun meira.

Strax eftir stríð eða 1946 var til dæmis gerð kvikmynd sem byggðist á Market Garden og bar hún nafnið Theirs Is the Glory. Menn geta eiginlega bara séð á nafni myndarinnar til hvers hún var gerð, til að afsaka, fegra og skapa hetjuímyndir í kringum heimskulega hernaðaraðgerð !

1977 var svo kvikmyndin A Bridge Too Far gerð um sömu atburðarás og í henni var ekki farið leynt með það að býsna margt hefði farið í tómt klúður af hálfu bresku herstjórnarinnar, en bein ádeila var þar samt ekki viðhöfð, enda var Montgomery nýlátinn þá og ekki mátti anda mikið á goðsögnina.

En þó margir horfi nú gagnrýnum augum á ýmislegt sem áður var í þagnargildi, er staðreyndin samt sú að stríðsleikjadellan á enn hug margra og margir vilja eflaust sjá sig í þeirri stöðu að tefla öðrum fram á blóðuga vígvelli en sitja sjálfir öruggir í náðum einhversstaðar langt að baki átakasvæða.

Að ástunda það - að senda aðra í dauðann er enn sem fyrr uppáhaldsíþrótt hershöfðingja um allan heim og slíkir menn þjóna sjaldnast málum til góðs. Slík montprik axlaskúfa og einkennisbúninga, hræsni og hroka, uppsleikjarar orðuveitinga og allskonar hefðartitla, eru ekkert annað en viðbjóðsleg birtingarmynd á hlutum sem þyrftu að heyra sögunni til og myndu gera það ef við værum í raun og sannleika eitthvað að þroskast !