Höldum áfram verkinu frá 1944

Í kjölfar hrunsins hefur sú ömurlega staðreynd komið skýrt í ljós, að borgaralegt öryggi hefur í raun og veru verið á brauðfótum hérlendis alla tíð.

Það má segja að aldrei hafi verið haldið áfram að byggja á þeim grunni sem lagður var 1944 með lýðveldisstofnuninni. En grunnurinn var lagður í góðum anda fyrir þá samfélagsbyggingu sem þar átti síðan að rísa. Teikningar af byggingunni voru hinsvegar aldrei útfærðar sem slíkar og því varð skakkturn norðursins að veruleika - upphróflaður á skammsýnisforsendum stjórnvalda frá degi til dags.

Lagaverndin sem sett var um líf og velferð þjóðarinnar hefur af þessum ástæðum og öðrum reynst ákaflega vanmáttug, svo við höfum í raun og veru lifað undanfarna áratugi að miklu leyti í fölskum veruleika hvað öryggi og almenn mannréttarmál snertir.

Nú liggur það hinsvegar fyrir að flestir eru búnir að átta sig á því að stjórnarskráin okkar er ófullkomið plagg, plagg sem var aldrei unnið í upphafi með það fyrir augum að það ætti að gilda óbreytt um alla framtíð.

Það var lagt fram 1944 í sínum byrjunarbúningi og gengið út frá því að áfram yrði síðan unnið að skýrari gerð þess fyrir hagsmuni lands og lýðs.

Stjórnarskráin átti sem sagt að verða miklu fyllri og greinarbetri leiðarvísir fyrir íslenskt samfélag í komandi tíð. En það gekk hinsvegar ekki eftir.

Stjórnarskráin varð þess í stað gerð að hornreku og afgangsmáli í allri stjórnmálaumræðu komandi ára og enginn virtist telja það ómaksins vert að huga eitthvað í alvöru að áframhaldandi vinnu við hana.

Menn voru svo uppteknir í skotgröfum og skæruhernaði flokksmennskunnar að einhver smáatriði, eins og borgaraleg öryggismál, komust aldrei að.

Og vegna þess að það kom ekkert upp á sem leiddi ótvírætt í ljós þennan mikla samfélags-ágalla, liðu árin svo að stjórnarskráin var bara áfram það ófullkomna upphafsplagg sem lagt var fram við lýðveldisstofnunina.

En svo kom efnahagshrunið með sínum hrikalegu afleiðingum fyrir þjóðlífið.

Allt í einu gerðu menn sér grein fyrir því að íslenska þjóðríkið hafði verið rænt, fótunum verið kippt undan velferð þjóðarinnar og borgaralegt öryggi landsmanna augljóslega í þeirri stöðu að hanga í lausu lofti.

Og þó að það lægi skýrt fyrir hverjum heilvita manni, að tilteknir menn í tilteknum hagsmunaklíkum, hefðu farið ránshöndum um ríki og þjóð, virtist ekki stafur fyrir því að slíkt væri í nokkru saknæmt eða nokkur viðurlög við slíku framferði ! Stjórnarfarslegar varnir reyndust þannig meira og minna í skötulíki, enda virðist aldrei hafa verið gert ráð fyrir þeim möguleika að kerfið yrði rænt innanfrá.

Fólkið í landinu, í líki friðsamra dúfna, hafði í grandaleysi sínu fallið í þá gryfju, að láta gráðuga hauka passa upp á líf og velferð þjóðarinnar !

Frjálshyggjan var þeim haukum boðorð þess frelsis, að þeir ættu og mættu deila og drottna að vild. Leiðin til auðs og valda byggðist í þeirra hugsun á því að troða sem mest á réttindum annarra og því flugu þeir í ætið hver sem betur gat.

Og þá kom í ljós sem fyrr getur, að engin stjórnarskrá eða eðlilegt lagaumhverfi var til sem verndaði samfélagið með haldbærum hætti gegn slíkum ófögnuði !

Samfélagslegt varnarkerfi var í rauninni ekki til, borgaralegt öryggisnet var bara nafnið tómt, réttarverndin lítil sem engin.

Samt hafði gangandi kostnaður ríkisins vegna slíkra varna verið mikill en sýnilega aðeins til þess að halda hundruðum manna uppi á launum í kerfinu og það hreint ekki lágum. Eftirlitið hafði þannig bara verið til að sýnast og árangurinn var náttúrulega eftir því.

Þjóðin stóð eins og þvara og hver spurði annan í forundran : " Höfum við virkilega búið við svona hráar forsendur í öll þessi ár og talið okkur í góðum málum ?"

Já, því miður, þá höfum við gert það !

Það dugir nefnilega ekki að byggja grunninn einan í samræmi við góð og fögur gildi. Samfélagsbyggingin þarf að rísa upp af grunninum og hún verður að vera heilsteypt og heilnæm fyrir þá sem þar eiga að búa. Sú byggingarvinna þarfnast aðkomu okkar allra.

Við verðum hinsvegar að byrja á því að fjarlæga skakkturninn - fílabeinshöll forréttindanna - af grunninum. Þar á ekkert rangindabákn heima !

Svo verður að koma fram með stjórnarskrá sem reynist svara til þess mannréttar-samfélags sem við viljum sjá og búa við á Íslandi.

Það verður að setja þjóðhagsleg viðurlög gegn samtryggingar-spillingu óhæfra pólitíkusa og  tryggja það að íslenskt samfélag verði hér eftir í takt við hugsun og réttlætisvitund þjóðarinnar.

Eftir það getum við farið að byggja á grunninum frá 1944 þá samfélagsbyggingu sem alltaf var ætlunin að reisa á honum.

Vonandi mun kosið stjórnlagaþing bera gæfu til þess að leggja fyrstu steinana í þá byggingu, svo hún geti orðið sú varða lýðræðis og mannréttinda sem vísað getur okkur - og öðrum - veginn fram á við, til betri tíma.