Að viðhalda lýðræðislegri vöku !

Það er alltaf þörf á nýliðun í lýðræðislegu starfi, en best er auðvitað að reynsla og þroski í félagslegu starfi geti átt fulla samleið með ferskleika nýrra sjónarmiða. Við þurfum öll að gera okkur grein fyrir því að veröldin er ekki eitthvað sem kallast getur fast viðmið, þar er allt breytingum undirorpið.

En þegar einhverjir eru búnir að koma sér svo vel fyrir á heimslega vísu, að það fer ákaflega notalega um þá, vilja þeir yfirleitt engu breyta. Það sem þeir halda að sé og vilja að sé ríkjandi ástand, þjónar þeim best. Fólk í slíkum sporum verður afturhaldssamt og andvígt framfarasinnuðum sjónarmiðum.En það áttar sig ekki á því að breytingarnar gerast samt og hljóta óumflýjanlega að eiga sér stað.

Hver ný samtíð elur af sér breytt viðhorf og þó að afturhaldssinnuð stjórnvöld hafi oft getað tafið fyrir framrás breyttra sjónarmiða, nær krafa tímans fram með einum eða öðrum hætti. Sums staðar með hægri en sterkri undiröldu, annars staðar, þar sem kúgun hefur kannski verið þess meiri, með skyndilegri flóðöldu sem sópar öllu gamla draslinu burt í einum svip. Slík skyndibreyting þjóðfélagslegra aðstæðna er oft kölluð bylting og heitir það líka með réttu.

Það er óþekkt í sögunni að byltingar í þessum farvegi komi frá hægri. Hægri viðhorf eru sem fyrr segir í eðli sínu íhaldssöm og beinast fyrst og fremst að því að halda í það sem er, halda í þann feng sem fortíðin hefur skilað í hendur manna, oft með þeim hætti að um hreinan ránsfeng er að ræða. Við þær aðstæður skapast ótti í hópi sérhagsmunaafla við allar breytingar sem hugsanlega gætu orðið til þess að ránsfengurinn verði tekinn af mönnum í krafti einhverrar réttlætisvakningar, sem vill uppgjör við gamalt ranglæti.

Félagslegar vakningar í þjóðfélagslegum skilningi, sem beinast að leiðréttingum á fornu misrétti, nokkurskonar skuldaleiðréttingar, koma yfirleitt frá vinstri. Öflin sem standa fyrir rétti hins almenna manns til að geta gengið uppréttur, eru vinstrisinnuð og fæðast meðal fólksins sjálfs. Í gamla tímanum var allt vald í krumlum kónga og aðals, forstokkaðra hægrimanna sem pláguðu og mergsugu mannfólkið. Þessvegna er saga mannsins fyrir tuttugustu öldina fyrst og fremst saga forréttindahópa sem nutu valda og allrahanda fríðinda. Almennur mannréttur komst hvergi að !

Það var samt stöðugt reynt að brjóta þá samþjöppuðu afturhalds-skjaldborg yfirvalda þeirra tíma sem réði og skammtaði jafnan öðrum skít úr hnefa og sagan greinir frá mörgum merkilegum tilraunum til þess. Seinni hluti nítjándu aldar sótti þar í sig veðrið eftir að fyrri hluti þeirrar aldar hafði verið að mestu lokað kerfi fyrir áhrif Metternichs og annarra steinrunninna forustumanna afturhaldsins.

1848 léku vindar mannfrelsis og mannvitundar um Evrópu alla og álfan lék á reiðiskjálfi. Þrýstingurinn var orðinn svo mikill að yfirvöld urðu að láta undan síga í mörgum löndum fyrir framrás breytinganna. En víða var þeirri frelsissókn mætt með fullu hervaldshelsi og vægðarlausu ofbeldi afturhaldsins.

Þegar hin afar íhaldssömu yfirvöld í Austurríki höfðu ekki bolmagn til að sigra ungversku frelsishreyfinguna undir forustu Kossúths, tók Nikulás I Rússakeisari, útvörður afturhaldsins í Evrópu, til sinna ráða. Hann sendi rússneska heri yfir steppurnar til að bæla niður ungverska frelsisandann. Honum rann þar blóðið til skyldunnar, að hjálpa keisaranum í Vínarborg til að halda sínu svo afturhaldið í álfunni væri tryggt. Rússnesku blóði var hiklaust úthellt til að varðveita austurrísk yfirráð yfir örlögum annarrar þjóðar. Svo blint og blóðugt var afturhaldið á þeim tíma !

En atburðirnir 1848 settu sitt mark á öldina og framrásin varð ekki stöðvuð. Hún tafðist að vísu, en safnaði í sig krafti með hverju árinu, þrátt fyrir svívirðilegt sérhagsmuna stjórnvaldsferli Estrups og annarra slíkra víða um lönd.

Og að því kom að alda hinnar almennu mannréttindakröfu reis svo hátt að hún varð ekki stöðvuð. Það var fyrst og fremst í gegnum hina félagslegu framrás tuttugustu aldarinnar, í gegnum hugsjónir verkalýðshreyfingar og heildarhyggju sem hið ómennska sérhagsmunaveldi tók að láta undan síga og sannarlega var löngu kominn tími til þess að það félli í sína bölvuðu syndagröf.

En látum okkur ekki detta það í hug að sérhagsmunaófreskjan sé dauð. Hún hefur áfram mikil völd í þessum heimi, sérstaklega fyrir áhrif illa fengins peningalegs gróða, og hún liggur hvarvetna í leyni og bíður átekta, bíður færis til að mylja niður hinn almenna mannrétt og skapa það sem hún kallar „eðlilegt ástand“ á ný. Við skulum því jafnan vera þess minnug að afturhaldið þráir í raun stöðuna eins og hún var fyrir 1848 !

Lýðræði er ekki eitthvað sem vinnst til fullnustu. Engin ein kynslóð getur tryggt þar sigur til frambúðar fyrir þær kynslóðir sem á eftir koma. Sérhver kynslóð verður þar að axla sína skyldu. Unga kynslóðin má ekki líta svo á að réttindi hennar hafi verið tryggð af kynslóð mömmu og pabba. Veröldin breytist og viðhorfin með, nýir tímar krefjast nýrra og óslitinna vanda til að sópa uppsafnaðan skít af gangstéttum mannfrelsisins. Lýðræðið þarfnast þess að vakað sé yfir því og sú vaka er í þágu allra sem vilja stefnu mannlegrar velferðar með hreinum hætti yfir línuna !

Höldum þeirri vöku í öllum lýðræðislegum kosningum, hvort sem er til sveitarstjórna eða þjóðþinga. Það er stór gildisliður í því að varðveita hinn almenna rétt mannsins til að hafa áhrif á sín eigin örlög og þar með grundvallaratriði í allri heilbrigðri hugsun varðandi samfélagslega velferð !