Sérfræðingaveldið !

 

Eitt síðasta sjónvarpsviðtal sem haft var við Lúðvík Jósepsson áður en hann hætti þátttöku í stjórnmálum, endaði með því að hann var spurður hvort hann hefði einhver ráð til þeirra sem hygðust taka þátt í stjórnmálum eða væru þar til staðar ?

 

Lúðvík svaraði því til, að eitt væri það sem hann teldi sérstaklega mikla þörf fyrir stjórnmálamenn að athuga og eiginlega vara sig á.

Nú væri svo komið að æpt væri eftir áliti yfirlýstra sérfræðinga í hverju máli og með því væri raunveruleg hætta á valdatilfærslu sem væri hreint ekki eðlileg og fráleitt í anda lýðræðislegs stjórnarfars.

 

Stjórnmálamenn yrðu að gera sér grein fyrir því að þó þeir nýttu sér álit sérfróðra aðila til aukinnar innsýnar í mál, mættu þeir ekki leggja mál alfarið á vald slíkra sérfræðinga og í endanlegan dóm þeirra. Það væri þeirra, sem kosinna fulltrúa þjóðarinnar, að taka ákvarðanir og bera síðan ábyrgð á þeim !

 

Lúðvík tók margsinnis af sér gleraugun og sveiflaði þeim til aukinnar áherslu á orðum sínum er hann mælti þessi viðvörunarorð og ekki vantaði að hann vissi hvað hann söng. Það sem hann sagði í þessu viðtali hefur nú löngu sannast !

 

Stjórnmálamenn síðustu ára ganga fyrir sérfræðiálitum og styðjast - að segja má - svo til alfarið við þau. Ábyrgðin á teknum ákvörðunum er svo einhversstaðar í einhverju tómarúmi kerfishyggjunnar !

 

Nú eru það sérfræðingarnir sem ráða í gegnum stjórnmálamennina og þurfa samt ekki að bera neina ábyrgð. En sérfræðingar eru misvitrir og sumir þeirra geta beinlínis verið hættulegir fyrir almannaheill. Mörg fjársóunin hefur orðið fyrir þeirra tilverknað !

 

Mörg dæmi eru til um það að ráðgjöf sérfræðinga getur verið varhugaverð fyrir stjórnmálamenn. Sérfræðingarnir eru líka menn og hafa sínar skoðanir og oft vill svo fara að þær gægist nokkuð í gegnum ráðgjöf sem á þó að vera fagleg !

Þar er því stundum ekki allt sem sýnist og þörfin rík að kunna að vega og meta af skynsemi og dómgreind það sem fram er sett !

 

Steingrímur Hermannsson segir í ævisögu sinni að hann hafi sem forsætisráðherra stuðst við ráðgjöf Jóns Sigurðssonar forstjóra Þjóðhagsstofnunar og lýkur hann lofsorði á Jón fyrir störf hans. En hann segir jafnframt að hann hefði þurft að hafa nokkurn vara á sér þegar Jón var annarsvegar. Honum hefði verið tamt að halda fram sínum eigin viðhorfum í þeirri ráðgjöf sem hann veitti. Steingrímur sagðist því hafa lesið það sem frá honum hefði komið með athygli, en jafnframt gagnrýnu hugarfari !

 

Margir sérfræðiráðgjafar eru líklega síðri að atgervi en umræddur Jón Sigurðsson. Og fyrst hann féll í þessa gryfju með ráðgjöf sinni, að mati Steingríms Hermannssonar, hverju má þá búast við af lakari aðilum ?

 

Hvað skyldu margir stjórnmálamenn vera á verði fyrir slíku ?

 

Sérfræðingarnir í nútímanum eru eins og hershöfðingjar í dátaleik, þeir etja öðrum á allskyns foræði og þegar illa fer hafa þeir hvergi komið nálægt, en gangi vel gegnir öðru máli.

Þá vilja þeir fá fulla staðfestingu á því hvað gildi þeirra hafi verið mikið og merkilegt !

 

Bak við lýðræðislega kjörna fulltrúa standa þeir svo eins og sjálfar stoðir viskunnar og fjarstýra þeim líklega nokkuð mörgum í krafti þeirrar ofurtrúar á hæfni þeirra sem ríkjandi virðist vera, þó hún hafi víða orðið sér til skammar í seinni tíð svo ekki sé meira sagt !

 

Lýðræðislega kjörnir fulltrúar verða að hafa burði og getu til að axla þá ábyrgð að taka ákvarðanir með þjóðarheill í huga. Þeim er fengið það vald í hendur en ekki ráðgjöfum sem standa í skugga að tjaldabaki !

 

Sérfræðingar, ef sannir eru og reynast, eiga vissulega að geta hjálpað til við að finna góðar lausnir, en þeir eiga ekki að stjórna málum. Geri þeir það, búum við ekki í lýðræðisríki lengur heldur sérfræðingaveldi og það fyrirkomulag stjórnunarmála er engum gott og allra síst til lengdar !

 

Hvað skyldu annars margir þingmenn sitja á alþingi nú sem hafa kjark og burði til að taka eigin ákvarðanir, í stað þess að framvísa sérfræðiáliti sem skoðun sinni ?

 

Það væri fróðlegt að vita ! Ég held að þeir séu fáir og verði stöðugt færri. Það eru tákn tímanna – að þægilegast sé að velta ábyrgð sinni á aðra !

 

En sérfræðingarnir eru hinsvegar engu síður ábyrgðarlausir en stjórnmálamennirnir sem ganga fyrir ráðgjöf þeirra, og þjóðhagsleg niðurstaða mála því býsna oft á hverfanda hveli eins og reyndar dæmin sanna !