Nokkur orð um Stalíngrad-sverðið !

 

 

 

Á fundi leiðtoga Bandamanna í Teheran í nóvemberlok 1943 afhenti Winston Churchill forsætisráðherra Bretlands Jósef Stalín leiðtoga Sovétríkjanna hið svonefnda Stalíngrad-sverð. Það var gjöf frá Georgi VI. Bretakonungi og bresku þjóðinni til íbúa og verjenda Stalíngrad, gefið í minningu hins mikla sigurs sem þar var unninn á herjum nasista !

 

Churchill segir í frásögn sinni af atburðinum, að Stalín hafi lyft sverðinu að vörum sér og kysst það og afhent það síðan Voroshilov marskálki ,,who dropped it.“ Hinn ofmetni breski sagnfræðingur Antony Beevor lýsir afhendingu sverðsins með sínum hætti og dregur eins og hann virðist eiga vanda til, athyglina frá aðalatriði að aukaatriði. ,,Voroshilov tók svo klaufalega við sverðinu að hann missti það niður á gólf !“

,,Ó, þessir Rússar, geta þeir aldrei gert neitt rétt,“ andar frá texta Beevors eins og trúlega er til ætlast. En hverju halda menn á lofti og hvernig lýsa menn atburðum ? Er sannleikurinn einhvers virði eða þarf að hagræða honum svolítið ?

 

Kjarni málsins var auðvitað og er sú staðreynd, að breski kóngurinn ásamt breskum stjórnvöldum var að heiðra Rússa með þessari gjöf, heiðra þá fyrir ofurmannlegt afrek, sem allir virtust gera sér grein fyrir á þessum tíma, að hefði verið unnið. Beevor segir, sem við mátti búast, að Churchill hafi gert stundina minnistæða með málsnilld sinni, hvað annað, en hann reynir samt sem áður um leið, samkvæmt eðli sínu og innræti, að kasta rýrð á Rússa með frásagnarmáta sínum. Hann reynir þannig að gera þessa heiðursstund Rússa að heiðursstund Breta !

 

Hinsvegar er það nokkuð táknrænt fyrir breskar hefðir, eins og þær þekktust meðan Bretar voru og hétu, að fara þessa leið, og láta búa til þetta heiðurssverð í aristókratískum aðalsanda fyrri tíðar. En eftir stendur samt, að árið 1943 gerðu Bretar sér einhverja grein fyrir hetjudáðum Rússa við Stalíngrad og vildu heiðra þá fyrir vikið !

 

Síðar meir virðist sá skilningur hinsvegar hafa tapast mikið til, eftir stofnun Nató og upprennandi kalt stríð. Þar við bætist, að Bretar munu líklega alla tíð hafa verið ófærir um að setja sig í þau spor sem stigin voru við Stalíngrad, og ekki síst þegar frá leið !

 

En hvað skyldi hafa orðið um þetta sögulega sverð, þessa bresku snilldarsmíði ? Eftir því sem best verður vitað, á það að vera meðal sýningargripa á Minningar-safninu um Orustuna við Stalíngrad í Volgagrad í Rússlandi. Eftir að hafa farið um hendur Búdennís marskálks, Churchills, Stalíns og Voroshilovs marskálks, á sverðið nú að vera geymt á þessu safni !

 

Umrætt sverð er vitnisburður um samskipti Breta og Rússa, löngu fyrir þá huglægu sverðsgjöf sem Boris Johnson forsætisráðherra Breta færði Rússum fyrir ekki alls löngu, með vondum afskiptum sínum af málefnum Úkraínu, þar sem hann kom í veg fyrir að fasistastjórnin í Kiyv héldi gerða friðarsamninga við þá og hvatti þess í stað til stríðs !

 

Svona getur mönnum nú farið illa aftur í þjóðlegum skilningi á tiltölulega stuttum tíma. En samt verður að viðurkennast að jafn aumur maður og Boris Johnson er auðvitað langt frá því að vera heppilegt mannlífseintak fyrir hönd Breta, til slíkrar viðmiðunar !

 

Stalingrad sverðið er og verður vafalítið merkur minningargripur um fyrri tíðar viðhorf Breta gagnvart heiðrunarmálum, jafnvel þegar Rússar eiga í hlut. Sinn er siður í landi hverju og allt hefur líklega til síns ágætis nokkuð !

 

En gaman hefði verið að vita hvernig þáverandi leiðtogar Sovétríkjanna hafi í raun litið á þetta mjög svo brodd-borgaralega heiðrunarframlag Breta, þó þeir hafi líklega kurteisinnar vegna, tekið því öllu vingjarnlega, – nema kannski – eins og aðalatriðið verður auðvitað hjá Antony Beevor - klaufinn Voroshilov !