17. júlí 1944 – Ganga hinna sigruðu !

 

 

 

Þegar allt lék í lyndi hjá þýsku nazistastjórninni og sigurganga herja hennar var í algleymingi um mitt ár 1940, börðu Þjóðverjar sér á brjóst og töluðu digurbarkalega um það þegar þeir myndu leggja undir sig höfuðborgir annarra ríkja og marséra þar í sigurgöngu. Þekktur var söngur þeirra Wir fahren gegen Engeland og fleira efni þess háttar. En það ber ekki allt upp á sama daginn og veruleikinn verður oft talsvert öðruvísi en vonirnar standa til !

 

Þann 17. júlí 1944 átti sér stað nokkuð merkileg uppákoma í Moskvuborg, á sólríkum mánudegi. 57.000 þýskir stríðsfangar voru látnir ganga um götur borgarinnar, áður en þeir voru fluttir með lestum til austari hluta landsins, í fangabúðir. Allskonar sögusagnir voru á sveimi um gang stríðsins og Stalín ákvað að viðhafa opinbera sýningu, sem kvæði skýrt á um hver framvindan væri á vígvöllunum. Þar skyldi ekkert fara á milli mála !

 

Og það var gert. Íbúar Moskvu og fulltrúar erlendra ríkja fengu að sjá skítugar leifar nasistaherjanna, hinna fyrrum svo gunnreifu Tevtóna, sem ráðist höfðu á Sovétríkin án stríðsyfirlýsingar, í þeirri trú að þeir gætu ginið þar yfir öllu ; fengu að sjá þessar leifar ganga um götur höfuðborgar Sovétríkjanna, sigraðar og sviptar fyrri hroka. Fyrirfram höfðu verið valdir úr stríðsfangahópunum menn sem taldir voru svo til heilsu að þeir gætu þolað slíka göngu !

 

Íbúar Moskvu horfðu hljóðir að mestu á þetta sjónarspil og mörgum var áreiðanlega ofarlega í huga sá mikli fórnarkostnaður sem fylgt hafði árásinni á land þeirra. Erlendir stjórnarfulltrúar sem urðu vitni að þessum atburði, sannfærðust um það að Þjóðverjar hlytu að vera búnir að tapa styrjöldinni. Þarna gengu í fararbroddi 19 þýskir hershöfðingjar, allmargir ofurstar og um þúsund liðsforingjar af hinum ýmsu tignarstigum í Wehrmacht og á eftir þeim tugþúsundir óbreyttra hermanna nazista-ríkisins !

 

En ganga þessi var sannarlega ekki uppfylling fyrri draumsýna þeirra um komu þeirra til Moskvu. Þeir gengu þarna ekki sem sigurvegarar undir blaktandi hakakrossfánum, heldur sem sigraðir menn og stríðsfangar. Draumar þeirra höfðu breyst í svörtustu martröð. Oft höfðu þeir vafalaust talað sín á milli um sigurhátíðina sem haldin yrði eftir hertöku sovésku höfuðborgarinnar, af hálfu þýskra yfirvalda, en þá stund áttu þeir ekki eftir að lifa. Þess í stað urðu þeir að ganga um götur Moskvu við allt aðrar og óskemmtilegri aðstæður og áttu það fullkomlega skilið !

 

Þessi ganga hinna sigruðu byggðist á ávinningi hinnar miklu sóknar Rauða hersins í Hvíta-Rússlandi, sem hófst 22. júní 1944, er þrjú ár voru liðin frá innrás Hitlers-Þýskalands í Sovétríkin. Sókn þessi var svo vandlega undirbúin og falin, að hún kom þýsku herstjórninni algerlega á óvart og riðlaði öllum vörnum Þjóðverja fljótlega. Þeir höfðu búist við sókn í Úkraínu og þóttust viðbúnir slíkri framsókn þar. Þessi sóknarlota Rauða hersins var nefnd Bagration, eftir rússneskum herforingja sem barðist gegn Napóleoni, og lauk henni ekki endanlega fyrr en 19. ágúst, en skriðdrekar sovéthersins voru samt komnir á strönd Eystrasaltsins í lok júlí !

 

Hernaðaraðgerðir þessar leiddu til mikils mannfalls í þýska hernum, drepinna hermanna og handtekinna, upp á meira en 400.000 manns. Hinn mikli fjöldi sem handtekinn var, mun hafa gefið Stalín hugmyndina að uppákomunni, því hann varð uppistaðan í göngu hinna sigruðu í Moskvu þann 17. júlí. Eftir að þýsku herfangarnir höfðu þrammað þungum skrefum um götur Moskvu, voru göturnar þrifnar og þvegnar, svo öll ummerki eftir hina hötuðu fasista væru þar afmáð. Ekki síst síðan þá hafa þjóðir Rússlands og áður Sovétríkjanna, hatað fasismann og allar hans birtingarmyndir, og hafa flestum þjóðum ríkari ástæðu til þess, og svo er enn í dag !

 

Aldrei hefur verið haft hátt um göngu þessa í vestrænum fjölmiðlum, enda hefur vafalaust mörgum þar mislíkað þessi meðferð á Þjóðverjunum, því nasisminn átti þar í flestum löndum nokkurt fylgi, enda upphaflega leiddur þar á legg fjárhagslega, en sú saga er ekki beint efni þessa pistils. Þeir sem vildu samt kynna sér sögulegar heimildir um göngu hinna sigruðu ( The Parade of the Vanguished ) geta fundið þær á Netinu og eins er minnst á gönguna í þáttunum The Soviet Storm, sem líka á að vera hægt að nálgast þar !

 

En hérlendir menn sem vilja hafa það sem sannara reynist, þurfa samt alltaf að hafa það í huga, að vestræn fréttatúlkun á sovéskum framgangi og sigrum, jafnvel strax í seinni heimsstyrjöldinni, er nánast undantekningarlaust varasöm. Hún er yfirleitt þannig úr garði gerð, að hún gefur fullt tilefni til vantrausts vegna villandi framsetningar, og það algjörlega á viljandi forsendum. Kalda stríðið byrjaði nefnilega talsvert fyrr af hálfu Vesturlanda gegn Sovétríkjunum en flestir hafa gert sér grein fyrir !