Spáð í undarlegheit mannseðlisins !

 

 

Íslendingar hafa oft þótt dálítið undarlegir þegar hugað hefur verið að þjóðlegri afstöðu þeirra í gegnum tíðina. Mörg dæmi eru fyrir því að menn sem eltu Norðmenn, Dani, Breta og síðast Kana, og urðu ríkir í gegnum þá þjónustusemi gagnvart útlendingunum, urðu svo sumir hverjir á efri árum allra Íslendinga þjóðlegastir. Þarna er líklega nokkuð verðugt pælingarefni fyrir sálfræðinga, um það hvernig landinn getur snúist í andstæðu sína gagnvart því hvernig hann lét áður, þegar aðstæður leyfa það, og menn þykjast þá líklega hafa efni á því að bæta laskaða ímynd !

 

Sumir myndu nú segja að í gegnum þetta kæmi íslenski tækifærissinninn best í ljós og víst hefur það sýnt sig í mörgu, en það er hinsvegar ekki sérlega mannlega uppbyggjandi þegar menn bregða sér nánast í allra kvikinda líki og þykjast samt alls staðar vera sannir í sinni túlkun og öðrum jafnvel hin besta fyrirmynd !

 

Sumir slá sér upp í heimabyggð sinni eftir vafasaman feril og verða kannski allt í einu allra manna hollastir og trúastir þeim gildum sem þeir áður virtust hafa gefið lítið fyrir. Þeir kaupa kannski fylgispekt fyrir peninga og vilja fá sögulega umsögn um gildi sitt og gagn, en einhvernveginn virðist allt slíkt vera eins og næsti bær við falsaða pappíra. Auðvitað er alltaf til í dæminu að menn breytist með tímanum, og kannski einkum þegar fer að styttast til grafarinnar, en oft er eins og menn séu bara að kaupa sér vinsældir, en slík viðskipti reynast oft haldlítil til lengdar !

 

Ég hef stundum hugsað um það, að Grímur Thomsen eyddi stórum hluta ævi sinnar í það að vera embættismaður í danska ríkiskerfinu og komst þar að sögn til hárra metorða. Það hlóðust á hann heiðursmerki og hann virtist vera ákaflega mikið fyrir orður og titla lengi framan af ævi. Svo kom hann heim og fór þá að yrkja talsvert mikið. Og um hvað orti hann þá helst ?

 

Hann orti um arfinn frá forfeðrunum, íslenskar fornhetjur, sægarpa og krafta-menn, þjóðlegar dyggðir og íslenska andann sem aldrei megi láta kæfa sig fyrir erlendum ágangi ! Þannig var Grímur Thomsen í sínum kveðskap eða Grímur Þorgrímsson eins og hann hét upp á íslensku. Ferill hans flaggar þarna með tveimur mönnum sem virðast í öllu andstæðir persónuleikar. Hvor þeirra var sannari ? Hvernig bar og ber að skilja manninn ?

 

Grímur þótti frekar stirðkvæður en mörg kvæði hans eru afar sterk tjáning og urðu þjóðinni mjög kær. Einkum vegna þess að þau þóttu svo þjóðleg og undirstrikuðu að við Íslendingar þyrftum ekki að skríða fyrir neinum. Við værum líka menn þó við værum ekki af milljónaþjóð. Grímur túlkaði þannig hinn frjálsa íslenska anda með sterkum hætti og naut víða vinsælda lengi vel sem rammíslenskt skáld !

 

En þrátt fyrir að Grímur legði áherslu á slík atriði, þótti hann yfirleitt heldur óþýður í samskiptum við aðra eftir að hann kom heim og einkum almúgafólk. Helst var hann upprifinn við útlendinga sem komu til að heimsækja hann að Bessastöðum, skipherra af frönskum og enskum herskipum og fleiri höfðingja af líku tagi og þá var skálað í kampavíni og spjallað á tungum stórþjóðanna. Þá var Grímur, glansnúmerið úr stjórnkerfi Dana, á sviðinu á ný og líklega hrókur alls fagnaðar og með sín heiðursmerki uppi við að þeirra sýn sem frugtuðu fyrir þeim !

 

Maðurinn er undarlegt fyrirbæri. Sumir virðast þannig gerðir að það er aldrei hægt að þekkja þá með vissu, jafnvel ekki eftir langtíma kynni. Og það segir sig sjálft, að í gegnum slík kynni skapast ekkert traust. Menn eru alltaf á verði gagnvart slíkum aðilum og vita aldrei upp á hverju þeir kunna að taka. Og þegar slík ólíkindatól fara á þjónustusamninga hjá erlendum aðilum virðast þau hreint og beint fara í margföldun sinna ólíkinda-heita og ekki tekur þá betra við. Það er nú ekki hægt að telja að þar sé um mannlegar framfarir að ræða !

 

Margir ,,íslenskir útlendingar“ á höfuð-borgarsvæðinu hafa á síðustu árum kynnt sig sem slíka manntegund allnokkuð fyrir landanum, og flestir jafnvel fengið sér undirmenn af líkum anda út um lands-byggðina, sem endurspegla þá hrokann sem þeim hefur lærst að búa við og tileinka sér. ,,Hefur hver til síns ágætis nokkuð“ hefur löngum verið sagt og reyndar í vafasamri meiningu, því staðreynd veruleikans er sú, að í mörgum og jafnvel flestum tilfellum virðist svo ekki vera. Ágæti sumra virðist nefnilega bara greint í fölsku líkingamáli sem hefur enga sannfræðilega undirstöðu !