Samverkamenn eða fórnarlömb ?

Sú goðsögn hefur víða fengið að lifa góðu lífi, að Austurríkismenn hafi verið meira og minna andvígir sameiningunni við Þýskaland Hitlers. Kvikmyndin Sound of Music undirstrikar það sjónarmið og um allan heim hafa menn horft á þessa yndislegu mynd og fundið til með fólkinu sem í lok myndarinnar syngur Edelweiss með tárin í augunum, þrungið hreinni austurrískri föðurlandsást.

Sannleikurinn er hinsvegar allur annar en þessi hugljúfa goðsögn. Þeir voru hreint ekki svo fáir sem gengu nazismanum á hönd í Austurríki og hafa verður í huga að Hitler sjálfur var Austurríkismaður. Hann tók ekki Gyðingahatrið inn á sig í Þýskalandi. Hann kom að fullu útskrifaður í þeim fræðum frá Austurríki. Þjóðverjum hefur skiljanlega alltaf verið nuddað upp úr Gyðinga-ofsóknunum en Austurríkismenn hafa sloppið miklu betur við ádeilu varðandi þá hluti og raunar miklu betur en þeir eiga skilið. Í marga áratugi fyrir uppgang Hitlers í Þýskalandi var Austurríki ólgandi suðupottur Gyðingahaturs. Hitler var skilgetið afkvæmi þess þjóðfélags-ástands sem hann ólst upp við og bar í sér hatur þess og fordóma frá fyrstu tíð. Hann nýtti sér gyðingahatrið á vegi sínum til valda.

Það er söguleg staðreynd, að þó að Austurríkismenn væru aðeins 8% af íbúum Þriðja ríkisins, báru austurrískir nazistar ábyrgð á fullum helmingi gyðingamorðanna á valdatíma Hitlers !   

Margir af verstu Gyðingamorðingjum nazista voru nefnilega Austurríkismenn og það þótti flestu erfiðara eftir stríð að sækja slíka menn til saka fyrir rétti í heimalandinu. Almenningsálitið þar virtist ekki hafa neitt við þá að athuga.

Adolf Eichmann var alinn upp í Linz í Austurríki og lifði sín mótunarár þar.

Hann fór lengi huldu höfði eftir stríð, en Ísraelsmenn höfðu að lokum hendur í hári hans og hengdu hann 1962, eftir undanfarandi réttarhöld. Alois Brunner einn af verstu níðingum nazista komst undan og dvaldist lengst af í Sýrlandi og lifði þar í vellystingum. Anton Burger náðist aldrei og er talinn hafa látist 1991. Ernst Kaltenbrunner var hengdur 1946 eftir Nürnberg-réttarhöldin. Ernst Lerch var aldrei dreginn fyrir rétt vegna áhugaleysis austurrískra dómsmálayfirvalda.

Hans Gross geðlæknir, sem síðar varð einn kunnasti réttarsálfræðingur Austurríkis, var aldrei dæmdur fyrir glæpi sína. Johann Vinzenz Gogl var tvívegis leiddur fyrir rétt í Austurríki, 1972 og 1975, þar sem reynt var að sækja hann til saka fyrir stríðsglæpi, en án árangurs. Odilo Globocnik framdi sjálfsmorð í stríðslok, Hermann Höffle hengdi sig í fangelsi 1962, Wilhelm Eder var aldrei dæmdur o.s.frv.o.s.frv.

Við getum haldið svona lengi áfram því listinn yfir þessa austurrísku fjöldamorðingja úr stríðinu er býsna langur. Menn geta slegið inn nöfnum þeirra á netinu og séð hvílíkar skepnur þessir menn voru.

Bruno Kreisky, lengi vel kanslari Austurríkis, sem sjálfur var Gyðingur, tilnefndi fjóra nazista í fyrsta ráðuneyti sitt og einn þeirra var fyrrum SS-foringi.

Þegar sá maður neyddist til að víkja, tilnefndi Kreisky eftirmann hann og að sjálfsögðu varð nazisti fyrir valinu. Der Spiegel skýrði frá því á sínum tíma að ekki færri en einn af hverjum þremur ráðherrum í austurrísku sambands-stjórninni væri fyrrverandi nazisti og þykir víst að slíkt hefði ekki getað átt sér stað í neinu landi nema Austurríki á þeim tíma. Svo langt gengu Kreisky og flokksmenn hans í því að verja menn af þessu tagi, að það er söguleg staðreynd að eftir stríðið varð flokkur þeirra, krataflokkur Austurríkis, almennt talinn helsti málsvari fyrrverandi nazista í ríkinu.

Það þótti samt óþægilegt til afspurnar, einkum þó erlendis, og einn persónulegur vinur Kreiskys viðurkenndi í grein í Financial Times, að það hefði verið gengið of langt í þeirri þjónkun.

Austurríkismenn sem héldu því fram að land þeirra hefði orðið  " fyrsta fórnarlamb Hitlers " vildu að sjálfsögðu að Austurríki yrði sett á bekk með löndum eins og Noregi, Danmörku, Hollandi og Belgíu og fleiri slíkum, sem orðið höfðu illa fyrir barðinu á nazistum, en það voru aldrei neinar sambærilegar forsendur fyrir því.

Umhyggjan fyrir glæpamönnum nazista eftir stríð sýndi svo ekki varð um villst að hugarfar Austurríkismanna í þessum efnum var allt annað en íbúa viðkomandi landa. Enginn nazisti hefði átt nokkurn möguleika á því að gegna jafnvel lítilfjörlegasta embætti í stjórnkerfum framangreindra landa eftir stríð, en í Austurríki virtust þeir alls staðar geta fengið sæti - jafnvel í ríkisstjórninni.

Það talar sínu máli um stöðuna eins og hún var í landinu lengi vel eftir stríðið og er kannski enn.

Það er því ekki mikil ástæða til að líta Austurríkismenn á heildina litið þeim augum, að þeir hafi verið fórnarlömb Þriðja ríkisins. Miklu heldur virðist sagan bera þann vitnisburð að líta verði á þá sem samverkamenn og þátttakendur í þeirri stjórnarstefnu sem þetta óþverraríki hafði. Það myndaðist hinsvegar eftir stríð nokkurskonar þagnarsamsæri um það hvernig þau mál voru í raun og veru, en þegar Waldheim-málið komst á dagskrá löngu síðar var farið að tala um margt sem áður hafði ekki mátt minnast á. En fyrir samstillt átak ýmissa aðila tókst að drepa þá umræðu niður svo að málin féllu í svipað far á ný.

Þjóðverjar hafa yfirleitt alfarið setið uppi með skömmina af stríðsglæpum nazista og vissulega er það verðugt að miklu leyti - en þó ekki öllu.

Þessi pistill er smáframlag til þess að minna á það, að þar báru aðrir líka umtalsverða sök, þó það hafi aldrei verið haft hátt um það.

Einhver sagði - að ég held - einhverntíma, ég veit ekki hvort það var David Hoggan eða kannski var það bara Þór Whitehead :

"Sagnfræði á alltaf að byggjast á staðreyndum, en ekki pólitískum skoðunum viðkomandi sagnfræðings "....................................

Þar höfum við það !