Vankasauðir lýðræðisins !

Við Íslendingar erum yfirleitt skilgreindir nú á dögum sem nokkuð viðurkenndir ábúendur á lýðræðis helgaðri fósturjörð. Það má samt velta ýmsu fyrir sér varðandi þá skilgreiningu, einkum með hliðsjón af lýðræðiskerfinu sem við erum sögð búa við !

Lítum á nokkur atriði :

Við erum með forsetaembætti sem er svo illa skilgreint í stjórnarskrá og lögum, að enginn lifandi maður virðist vita hvað forsetinn má gera eða má ekki gera - og þaðan af síður hvað hann á að gera ! Þetta óvissumál hefur til dæmis leitt til þess, að núverandi forseti gerir bara það sem honum sýnist. Við höfum fengið að heyra og sjá hvernig þau mál hafa gengið.

Forseti hefur, samkvæmt því sem fullyrt er af málsmetandi aðilum,tugtað ríkisstjórnina til á ríkisráðsfundum og svo hefur hann lesið alþingi pistilinn við þingsetningar og allt liðið hefur setið undir slíku ákasti með roða í kinn og látið hríðina yfir sig ganga. !

Og hversvegna ? Af því að enginn virðist vita hvort forsetinn sé í rétti með að gera slíkt eða ekki. Það færi því líklega talsvert nær því sem veruleikinn túlkar, ef stjórnarskráin segði bara í þessum efnum: „ Forseti lýðveldisins fer með vald sitt eins og honum þóknast og hann telur best fyrir land og þjóð !"

En í lýðræðisþjóðfélagi á forseti ekki að leika kóng og það þarf miklu skýrari og afdráttarlausari línur í stjórnarskrána varðandi valdsvið forsetans !

Ríkisstjórn landsins, sem hefur framkvæmdavaldið með höndum í stjórnskipuninni, hefur oft og iðulega valtað yfir lýðræðislegar stofnanir þegar ráðherrar og aðrir toppskarfar hafa viljað svo við hafa. Skemmst er að minnast hvernig tveir helstu valdsmenn landsins bókuðu á sínum tíma prívat og persónulega land og þjóð á vinsældalista hjá bandarískum stjórnvöldum vegna Íraksstríðsins. Utanríkismálanefnd kom þar hvergi við sögu eða þingið yfirleitt. Slík vinnubrögð eru til að grafa undan lýðræðinu og eru náttúrulega einræðiskennd og algjörlega röng !

Alþingi sem fer með löggjafarvald þjóðarinnar hefur oft sett lög sem hafa reynst gagnslaus vegna þess að ekkert fjármagn hefur jafnframt verið sett í það að tryggja framgang laganna. Til eru dæmi um að einstakir embættismenn hafi gengið gegn ráðherravaldi  og fylgt þar lagasetningum sem hafa verið í fullu gildi, en verið settar í frystingu af stjórnvöldum vegna fjárskorts. Í að minnsta kosti einu tilfelli sem ég man vel eftir, var embættismaðurinn rekinn af ráðherra fyrir vikið, fór í mál við ríkið og vann það og fékk greiddar talsverðar miskabætur - af almannafé. Ráðherrann sat hinsvegar sem fastast !

Af mörgu er að taka en allt eru þetta dæmi um skort á skilningi gagnvart því hvernig lýðræðið á að virka. Forsetinn á ekki að tala niður til stjórnar eða þings, framkvæmdavaldið á ekki að valta yfir löggjafarvaldið og löggjafarvaldið á ekki að setja lög sem ekki er hægt að framkvæma. Það grefur bara undan löghlýðni manna og virðingu fyrir lögum.

Og svo eiga menn sem eru skipaðir ráðherrar ekki að sitja líka sem þingmenn ! Það á ekki að líða það að sömu menn sé handhafar framkvæmdavalds og löggjafarvalds. Það er eitt skýrasta villudæmið í okkar kerfis-uppstillingum og slíkt þekkist aðeins þar sem vankasauðir lýðræðisins ráða ferðinni.

Og svo eru það prófkjörin ! Þegar einstaklingar bjóða sig fram til starfa fyrir almenna kjósendur, sem eru borgarar þessa lands, verða þeir að skilja að þeir eru að leggja sjálfa sig á metaskálar og það á að vera lýðræðislegur vilji kjósenda sem á að ráða hvernig fer. En margt framboðsfólk virðist bara fara í fýlu þegar það nær ekki sínum markmiðum og segir með sínum hætti:  „ Þið voruð vond við mig, ég hætti bara !

Hvar er lýðræðislegur skilningur fólks þegar það lætur svona, veit það ekki að í viðurkenndu lýðræðisþjóðfélagi er valdið hjá fólkinu, hvað með þjónustuna sem það var að bjóða sig fram til að gegna ? Ef manneskja er virkilega áhugasöm fyrir því að starfa í þágu almennings, á ekki að skipta höfuðmáli hvort hún lendir í 3. eða 4. sæti á framboðslista í prófkjöri !

Viðkomandi manneskja á að líta á málið með því viðhorfi að hún hafi fengið stöðu sem geri henni kleyft að þjóna almenningi og sýna hvað í henni býr.  En vegna vankasauðs-tilhneiginga fara margir bara í fýlu og neita jafnvel að taka það sæti sem prófkjörsúrslitin hljóðuðu upp á.

Sandkassinn virðist býsna oft nálægur í pólitískum uppákomum !

Það er ljótur annmarki þegar einstaklingar, allt frá lágum kjörstigum almannaþjónustu upp í æðstu embætti, hefja eigið persónugildi yfir lýðræðið og gildi þess. En það er einmitt það sem við sjáum svo víða. Forsetinn er, frá mínum bæjardyrum séð, afar sjálfhverfur maður. Ráðherrar eru yfirleitt eða verða fljótlega sjálfhverfir og þingmenn eru það nánast upp til hópa. Allir virðast vera að hugsa um ferilinn, virðast fyrst og fremst vera að einbeita sér að því að bæta stjörnu í skrána, að verða meiri í dag en í gær !

Þetta er svo sem ekki séríslenskt vandamál, en það er ótrúlega yfirgripsmikið miðað við það hvað þjóðin er fámenn og kerfið smátt í samanburði við aðrar þjóðir. Og með hliðsjón af því hvað það er stutt síðan við Íslendingar vorum sæmilega heilbrigðir í þessum efnum, er það dapurlegt hvað okkur hefur á stuttum tíma rekið langt af leið. Valdhroki, merkilegheit, drýldni og drambsemi, allt kerfið virðist bókstaflega vera orðið kvikt af þessum bölvuðum ófögnuði !

Hvenær ætlum við að taka okkur ærlegt tak og verða lýðræðisþjóð - í alvöru ?