Styttur bæja – styttur lands !

 

Endurskoðun fyrri tíma sjónarmiða er ofarlega á baugi í nútímanum. Margt sem áður var tignað og þótti lofsvert þykir nú fyrir neðan allar hellur. Og sú þröngsýni sem kemur fram í þeirri dómhörku tíðarandans er jafnvel sögð víðsýn afstaða til mála !

 

Gamla skynvillan um að núlifandi fólk búi yfir mesta skilningnum, valtar yfir viðhorf genginna kynslóða sem höfðu þó jafn mikinn rétt á sér á sínum tíma og alltaf eru þeir til sem vilja rífa niður þau ölturu sem áður var kropið við. Allir ættu þó að sjá að rétt er að stíga varlega til jarðar í slíkum efnum !

 

Nútíminn er nefnilega ekkert fyrirbæri sem heldur velli. Fyrr en varir er okkar nútími farinn og annar nútími og önnur viðhorf orðin ráðandi í hugmyndafræði nýrrar kynslóðar. Og skyldi þá ekki hin nýja kynslóð vilja fylgja með svipuðum hætti í fótspor okkar og rífa niður margt af því sem við höfum reist á stall og viljað hylla í okkar skammsælu tímavímu ?

 

Menningarverðmæti eru órjúfanlegur hluti sögu okkar og arfleifðar og alltaf verða menn því að athuga vel hvað rétt er að gera og gæta sín á því að eyðileggja ekki sögulegar minjar í augnabliks uppreisnar-æsingi og valda þannig varanlegu tjóni. Talibanar eyðileggingarinnar eru víðar til en í Afghanistan !

 

Menning er skiljanlega miklu frekar fólgin í því að byggja upp en rífa niður. Að vísu er sumt þess eðlis að það getur orðið óhjákvæmilegt að rífa það niður og víkja til hliðar gæðalausum arfi, læra af reynslu og gera bragarbót og byggja á betri siðum til framtíðar. En mat á slíku hlýtur alltaf að vera mjög umdeilanlegt og sérhver menningararfur verður því fyrst og síðast að fá að njóta vafans !

 

Rétt mannhegðun sem er þá í raun sem menningin holdi klædd, felst í því að byggja upp og búa í haginn fyrir sig og sína, efla hið mannlega samfélag og skila farsæld til framtíðar. Að tylla einhverjum á stalla er hinsvegar ekki endilega aflgjafi góðra hluta því fæstir eru svo óumdeildir að ekki verði þar einhverjir á móti !

 

Öll manndýrkun er vafasöm og röng og raunar hættuleg því einn vil tigna þennan og annar hinn. Það kallar því á deilur þegar menn halda sínum dýrlingum fram og þetta kemur oft skýrt í ljós þegar á að fara að reisa styttur af einhverjum í heiðursskyni !

 

Nokkuð hefur verið um það hérlendis að styttur hafa verið færðar til eftir því hvernig tíðarandinn hefur blásið um þær. Sú var tíðin að stytta af Albert Thorvaldsen, hálfum Íslendingi og hálfum Dana, var á Austurvelli en hún varð að þoka þaðan fyrir styttu Jóns Sigurðssonar, sem var að sjálfsögðu alíslenskur . Einhver viðhorfsbreyting hefur sýnilega orðið og Thorvaldsen varð að víkja !

 

Nú er ég lítið fyrir styttur af mönnum og fuglarnir mega svo sem skíta á þær eins og þeim sýnist, mín vegna. En samt hefur mér þó fundist hálf leiðinlegt að sjá þessa styttu af Jóni karlinum, með taumana af fugladriti niður andlitið og við þær aðstæður er sómi Íslands, sverð og skjöldur ekki beint kræsilegur á að líta !

 

Ef menn vilja, af sögulegum og menningarlegum ástæðum, minnast einhverra frumherja, þykir mér betur hlýða að settir séu upp minningarskildir eða áletraðir bautasteinar fremur en styttur í mannlíki. En hvernig svo sem menn líta á þetta sem og annað, er ljóst að ef gangur mála verður í vaxandi mæli þannig að komandi kynslóð rífi niður það sem farandi kynslóð byggði upp, er hætt við að menningarsöguleg arfleifð okkar verði heldur rýr þegar til lengdar er litið !