1OO ár frá fjöldamorðunum í Amritsar !

 

13. apríl á þessu ári voru hundrað ár liðin frá því að Bretar frömdu fjöldamorð á Indverjum í Amritsar á Indlandi. Umrædd fjöldamorð eru líka oft kennd við Jallianwala Bagh. Friðsamur mótmælafundur gegn yfirráðum Breta var í gangi í almenningsgarði og nokkur þúsund manns höfðu safnast þar saman til að hlýða á ræðumenn !

 

Þarna voru samankomnir almennir borgarar, sem áttu sér einskis ills von, en það var illt í aðsigi og það kom fljótt í ljós að níðingur var í nánd.

Breski hershöfðinginn Reginald Dwyer kom á vettvang með herlið. Hann hafði með sér vélbyssuvagna en götur að garðinum voru svo þröngar, að hann gat ekki komið þeim við. En hann lét loka leiðum að svæðinu og hermenn sína hefja skothríð á mannfjöldann án nokkurrar viðvörunar !

 

Eftir um það bil 10 mínútna stanslausa skothríð á varnarlaust fólkið voru hermennirnir orðnir svo til skotfæralausir, enda búið að skjóta að talið er um 1650 skotum. Tala fórnarlamba var talin samkvæmt breskum heimildum 379, en indverskar heimildir segja um 1000 manns hafi fallið og þar að auki nokkur hundruð særst, sumir af þeim mjög illa. Meðal fórnarlambanna voru sögð yfir 40 börn, þar af eitt aðeins 6 vikna gamalt !

 

Dyer hershöfðingi varð auðvitað hetja í augum sinna líka og þar með efri deildar breska þingsins, en gerðir hans voru hinsvegar gagnrýndar mjög í neðri deild. Herbert Asquith fyrrverandi forsætisráðherra og Winston Churchill þáverandi hermálaráðherra fordæmdu atburðinn. Báðir tóku þar kröftuglega til orða !

 

Rithöfundurinn frægi og Nóbelsverðlauna-hafinn Rudyard Kipling, sem fæddur var á Indlandi og lifði þar sín fyrstu ár, sagði hinsvegar að Dyer hefði gert skyldu sína eins og hann sá hana. Kipling hefur líklega talið fjöldamorðin hluta af því sem hann kallaði byrði hvíta mannsins, en það var einhverskonar fegrunar-útfærsla hans af óboðlegu framferði nýlenduveldanna á sínum tíma !

 

Rabindranah Tagore, hinum indverska Nóbels-verðlaunahafa, var aftur á móti gjörsamlega misboðið. Hann skilaði riddaratign sinni aftur til breskra yfirvalda með þeim ummælum ,,að slíkir fjölda-morðingjar væru ekki hæfir til að veita öðrum neina titla eða virðingarheiti !”

 

Eftir fjöldamorðin voru sett herlög á svæðinu og yfirmenn Dyers virtust fullkomlega sáttir við þennan verknað hans. Hann hlaut hinsvegar heitið “Slátrarinn frá Amritsar” meðal Indverja. Bresk stjórnvöld reyndu í fyrstu að hindra fréttir af atburðinum en það var náttúrulega engin leið og ekki hægt að þagga niður slíkan glæp !

 

Rannsóknarnefnd var því sett á laggirnar og Dyer hershöfðingi var kallaður fyrir hana. Hann var spurður hvort hann hefði notað vélbyssurnar ef hann hefði komið vögnunum við ? Jú, hann taldi að hann hefði gert það. Myndi það ekki hafa þýtt að töluvert fleiri hefðu fallið, var hann þá spurður ? Hann gerði ráð fyrir því !

 

Rétt er að minna á að þessi atburður gerist rétt eftir lok fyrri heimsstyrjaldarinnar og virðist sem lítill lærdómur hafi skilað sér til sumra manna eftir morðæðið á þeim árum. Dyer hershöfðingi var heldur ekki ákærður fyrir morð eða dreginn fyrir herrétt. Hann var bara sendur heim og þar lést hann óáreittur árið 1927 án þess að hafa sýnt nokkra iðrun !

 

Sum bresk blöð á hægri kantinum lýstu honum þá sem hetju, en hið frjálslynda blað Westminster Gazette sagði þá : ,, Enginn einn atburður í gjörvallri sögu okkar á Indlandi hefur greitt trausti Indverja á breskri réttvísi eins þungt högg og fjöldamorðin í Amritsar !”

 

Afleiðingar fjöldamorðanna urðu gífurlegar og fjöldi Indverja, sem áður höfðu verið hlutlausir eða jafnvel hlynntir Bretum, snerust gegn þeim og krafan um að Bretar hypjuðu sig burt fékk stóraukinn slagkraft !

 

Gandhi tók það skýrt fram að þessi glæpur sýndi meðal annars hvað breska yfirstjórnin í Indlandi væri fjarri því að standa þar á heilbrigðum grundvelli. Það eina rétta sem Bretar gætu gert væri að koma sér burt !

 

Margt væri hægt að segja fleira um þennan ógnaratburð, en hér skal staðar numið. En fjöldamorð þessi eru enganveginn eina hryðjuverkið sem Bretar unnu meðan þeir komust upp með að deila og drottna í hinum fjölmörgu nýlendum sínum víða um heim. Sú saga er enn óskrifuð að mestu !

 

Enn í dag hafa bresk stjórnvöld ekki beðist opinberlega afsökunar á því sem gerðist í Amritsar, frekar en Tyrkir á meðferðinni á Armenum. Ekki hefur heldur virst vera mikill áhugi meðal vestrænna sagnfræðinga að rekja umrædda sögu. Það er líklega illa borgað fyrir slíkt !