Hin ofmetna menntun

 

 

Eitt af því sem því miður hefur orðið að dýrkunaratriði á síðustu árum er menntun. Áður var menntun skilgreind sem farvegur til að skerpa hæfni manna og gera þá færari um að sinna flóknum skyldum í réttu hlutfalli við vaxandi reynslu. Í seinni tíð hefur reynslan verið látin lönd og leið og menntunin ein hefur átt að tryggja farsælan árangur í hvívetna. Sú stefna var að sjálfsögðu ávísun á vonda útkomu vegna innistæðuleysis á reynslureikningum manna.

Með því að úthýsa gildi reynslunnar var beinlínis farið í það að losa um eðlilega tengingu menntunar við mannlega dómgreind og síðan hefur menntunarstig manna verið skilgreint sem höfuðgilt atriði varðandi almennt manngildi í víðasta skilningi. Sú afstaða er náttúrulega svo vitlaus að engu tali tekur.

Ég skrifaði pistil á bloggið á sínum tíma um að asnar sem settir væru til mennta, hættu ekki að vera asnar við það, heldur yrðu þeir aðeins menntaðir asnar, og þá heldur varasamari sem slíkir.

Menntun er góð og til þess hugsuð að gera fólki kleyft að ávaxta hæfileika sína, en menntun býr ekki til hæfileika þar sem efniviðurinn til þeirra er ekki fyrir hendi. Sumir virðast halda að menntakerfið búi til mannlega hæfileika, en það er að sjálfsögðu ekki rétt, menntakerfið gerir aðeins einstaklinga með hæfileika færari um að nýta þá og virkja það sem í þeim býr.

Menntuð manneskja lærir síðan að hagnýta sér lærdóm sinn í réttu hlutfalli við vaxandi reynslu og eftir því sem hæfnin vex er henni eðlilega falin meiri ábyrgð.

Hámenntuð manneskja getur hinsvegar orðið stórhættuleg í störfum fyrir ríki eða sveitarfélag, ef henni eru falin mikil ábyrgðarstörf án þess að nokkur reynsla mæli með því. Menntun og reynsla þurfa að haldast í hendur ef vel á að fara.

Það var yfirleitt fullur skilningur á þeirri samtengingu hér áður fyrr, en svo fóru atriði eins og vaxandi menntahroki að spilla áhrifum reynslunnar og gera lítið úr þeim. Að lokum fór svo að menntunarstigið var viðurkennt eitt og sér óumdeilt gildismál en reynsluþörfin metin einskis !

Og þá byrjaði andskotinn að skemmta sér fyrir alvöru á kostnað þeirrar skynsemi sem mennirnir eiga víst að búa yfir. Heimska og menntahroki fóru að ráða öllu og lærðir asnar yfirtóku stjórnunarstöður hjá ríki og bæjarfélögum, nýskriðnir úr skólum, reynslulausir með öllu, náðu sér samt í allskonar embætti,  og settust að í kerfinu eins og flugur á skítahaug.

Ein af ástæðunum fyrir bankahruninu og vangetu stjórnkerfisins til að taka á efnahagsvandanum fyrir og eftir það, var og er hin ofmetna menntun. Hvarvetna í kerfinu og varðstöðvum þess voru menn í lykilstöðum, menn með allskonar menntagráður, en reynslulitlir og alveg ófærir til að skilja vandann og taka á honum. Sama var um bankakerfið að segja.

Og enn í dag er talað um þetta velmenntaða fólk sem dýrasta fjársjóð þjóðarinnar - þetta fólk sem í raun og veru setti hér allt á hausinn - í nafni sinnar ofmetnu menntunar. Þetta fólk var margt eins og gangandi verðbréf, metin á milljónatugi, meðan dansinn dunaði, en hefur reynst eftir hrunið mestanpart innistæðulaust.

Það er ærin þörf að viðurkenna þetta ofmat á menntuninni sem einn þáttinn í því hve illa fór og ekki þann minnsta. Senda ber þetta yfirlýsta hámenntaða fólk í endurmenntun - þar sem hamra verður á því grundvallaratriði að gildi reynslunnar sé höfuðatriði varðandi það að menntun skili sér eins og til er ætlast.

Við höfum engin efni á því að fela reynslulausu " hámenntuðu " fólki að gæta efnahagslegs öryggis okkar -  enda hefur það sýnt sig með hrikalegum hætti !

Þó að slíkt fólk geti stráð um sig prófgráðunum, getur það samt verið og hefur verið, í bankakerfinu og víðar, eins og gangandi tímasprengjur fyrir heill okkar allra og þess þjóðfélags sem við lifum í. Reynum nú einu sinni að læra af reynslunni og hætta þessu uppskrúfaða menntadýrkunar-kjaftæði svo það verði ekki bráðlega að endurnýjaðri uppskrift að öðru syndafalli.

Felum hér eftir menntuðu fólki ábyrgðarstörf í samfélagsins þágu í samræmi við vaxandi reynslu sem ein segir með réttu til um gildisbæra hæfni.

 

Birt í Mbl. 2.6.sl.