Það hefur búið sem aldrei fyrr - í tíðarandanum !

 

Fyrir skömmu hlustaði ég á þátt í ríkisútvarpinu þar sem rætt var við konu eina  um einelti, sem er eins og flestir vita afar ógeðfellt fyrirbæri í samfélagi okkar.

Eins og yfirleitt gerist í öllum viðtölum í fjölmiðlum nú til dags, kom þessi ágæta kona sem þarna var talað við, því strax kyrfilega til skila hvað hún væri vel menntuð og upplýst. Það virðist nefnilega litið á það sem mikla forsendu þess að taka eigi mark á fólki, að það sé hlaðið lærdómstitlum í bak og fyrir.

En því miður hefur aðfenginn skólalærdómur einstaklinga ekki skilað sér þannig að hægt hafi verið að byggja upp skothelt traust á þeim grunni. Hann gat t.d. ekki varið þetta þjóðfélag fyrir efnahagslegu hruni, þrátt fyrir mýgrút af allskonar fjármálafræðingum og reyndar er það skoðun mín að fallvölt menntun hafi átt sinn stóra þátt í því hruni.

Ég hef því ekki trú á því að það verði sigrast á einelti með þeirri nálgun sem á fyrst og fremst að felast í allt of sjálfhverfum skólalærdómi.

En ég hlustaði á þennan þátt og hvernig þessi velmenntaða kona leysti úr þeim spurningum sem lagðar voru fyrir hana. Og það kom svo sem skýrt í ljós að hún átti ekkert erfitt með að fjalla um málið. Hún talaði af staðlaðri þekkingu um eineltið og ýmsar afleiðingar þess og hvað það væri nauðsynlegt að takast á við þetta samfélagslega vandamál. Hún sagðist ekki þekkja neinn skóla þar sem ekki væri tekið á þessu máli og vildi meina að ýmislegt hefði áunnist.

Ræddi hún þannig um þetta á ýmsa vegu, en mér fannst þó eins og ekki væri margt í máli hennar sem sýndi fram á trausta stefnuundirstöðu í þessum efnum eða undirstrikaði að einhver markviss aðgerðaráætlun væri í gangi varðandi þessa hluti. Frekar mátti skilja að  hér og þar væri svo sem verið að gera ýmislegt sem vonandi kæmi að gagni.

Í lok þáttarins var hún síðan spurð hversvegna eineltið væri samt sem áður til staðar í svo miklum mæli sem raun virtist bera vitni, miðað við að svo margt hefði verið gert til að stemma stigu við því á undanförnum árum og mikil upplýsing átt að hafa verið í gangi um hversu alvarlegt mál þetta væri ?

Þá byrjaði blessuð konan með því að segja hálf vandræðalega : " Ja, ef ég gæti nú svarað þessu !

Og síðan kom önnur ræða um allt og ekki neitt !

Mér fannst þetta nokkuð umhugsunarvert og velti því fyrir mér eins og stundum áður, hvort samfélagsleg vandamál stækkuðu kannski frekar en hitt í meðförum vegna þess hvað margir væru farnir að hafa lifibrauð sitt af þeim ?

Það er talað mikið um hlutina og oft af mikilli þekkingu en spurningin er hvað er í raun og veru gert til að koma í veg fyrir einelti og aðrar sambærilegar meinsemdir í þjóðlífi okkar ?

Það liggur fyrir að einelti hefur líkast til alltaf verið til. Það á samleið með ýmsu því sem býr í okkar mannlega eðli, hneigðum sem eru okkur ekki til sóma og við þyrftum öll að glíma við af fullri alvöru til að geta orðið meiri og betri manneskjur en við erum.

En svo er líka það, að tilhneigingin til að taka þátt í einelti getur falist mikið í því hvernig tíðarandinn er á hverjum tíma. Eineltisgrimmdin sveiflast upp þegar tíðarandinn ýtir undir samkeppni og metorðaslag, ýtir undir þau viðhorf að hver og einn eigi bara að hugsa um sjálfan sig og eigi ekki að vera að láta einhverjar skyldur gagnvart öðrum vera að flækjast fyrir sér. Með öðrum orðum er það ljóst að því meira vægi sem félagsleg viðhorf hafa í samfélaginu því minna verður eineltið og því meira sem ýtt er undir sjálfhverfuna, eigingirnina og græðgina því meira verður eineltið.

Flestir þeirra sem taka þátt í einelti gera það til þess að verja sjálfa sig, til að verða ekki skotspónar eða fórnarlömb. Þeir vita að það eru rangir hlutir í gangi, en taka þátt vegna þess að þeir treysta sér ekki til að standa þar á móti.

Óttinn við að verða fyrir því sama ræður gerðum þeirra svo þeir eru ekki aðeins gerendur heldur fórnarlömb líka.

Þar sem frumskógalögmálin ráða eru yfirleitt allir að veiða alla, þar er enginn óhultur. Hver og einn bregst við ógn eins og honum er eiginlegt og einelti er ógn sem yfirbugar manndóm margra og getur haft langtíma skemmandi áhrif á sálarlíf þeirra. Ég er þeirrar skoðunar að fyrirbæri eins og frjálshyggja ýti undir einelti og hliðstæðar meinsemdir í mannlegum samskiptum, og ég tel að sá tími sem frjálshyggju-sjónarmiðin óðu hér uppi og réðu miklu í tíðarandanum hérlendis sé því áliti til staðfestingar.

Tíðarandinn hefur síðustu 20 árin verið í eðli sínu eineltis-sinnaður og félagsleg úrræði til lausna verið meira og minna hunsuð. Hugarfar manna hefur mikið til verið í röngum farvegi á þessum tíma, allt of margir virtust hreinlega hættir að lifa í samfélagi og voru gengnir í græðgishug inn í frumskóg frjálshyggjunnar.

Það voru svo margir að hugsa um að græða að enginn var eiginlega með hugann við þá sem fengu að blæða !

Og við skulum ekki gleyma því að einelti er fyrirbæri sem veldur sálarlegum blæðingum, jafnvel fyrir lífstíð. Einelti í sinni grimmustu mynd er jafngildi sálarmorðs og sá sem stendur í sporum fórnarlambsins sér oft enga aðra leið frá kvölinni en að taka sitt eigið líf. Slík örlög eru áfellisdómur fyrir allt samfélagið.

Það á enginn að þurfa að glíma við slíkt og hvar sem illvígar fylgjur neikvæðra hneigða láta á sér bæra, þarf að bregðast við þeim með skilvirkum hætti.

Það er okkar að bera ábyrgð á tíðarandanum og því megum við aldrei fallast á að sameiginlegt ábyrgðarleysi í gegnum hann fái að draga niður ábyrgð hvers og eins. Við höfum samfélagslegar skyldur við hvert annað !

Einelti getur auðveldlega orðið að hliðstæðu aftöku án dóms og laga !

Tökum aldrei þátt í neinu slíku og vinnum heilshugar að því að samfélag okkar verði með þeim hætti að engum þurfi að blæði þar sálarlega út !