,,Litli breski asninn !”

 

Heimildir eru fyrir því að Winston Churchill hafi áttað sig á því eftir Teheran-ráðstefnuna seint á árinu 1943 að Bretland væri að tapa stórveldisstöðu sinni og dragast aftur úr miðað við stöðugt rísandi veldi og vaxandi herstyrk Bandaríkjanna og Sovétríkjanna. Hann á að hafa lýst því eftirfarandi að lokinni ráðstefnunni:

 

,,Þarna sat ég með hinn mikla rússneska björn á aðra hönd og hann var með klærnar útglenntar. Á hina höndina var hinn mikli ameríski vísundur. Á milli þessara tveggja sat svo vesalings litli breski asninn og var sá eini allra þriggja sem rataði réttu leiðina heim !”

 

Við skulum láta ratvísina, að mati Churchills, liggja milli hluta, en það hlýtur að hafa verið áfall fyrir þennan gamalgróna fulltrúa breska heimsveldisins að þurfa að horfast í augu við þá beisku staðreynd að Stóra-Bretland var að verða litla Bretland. Að upplifa að eggið væri komið langt fram úr hænunni og hænan nánast komin á framfæri eggsins !

Að vísu getur það hafa dregið úr sviðanum að móðir Churchills var bandarísk, svo þessi ætlaði stórbreti var eiginlega bara hálfbreti !

 

Þegar Bretar voru smám saman, en örugglega að missa tökin á nýlendum sínum og arðránsmöguleikarnir þar stöðugt að minnka vegna vaxandi andspyrnu af ýmsu tagi, kom æ betur í ljós að Bretar höfðu ekki burði til að halda fyrra veldi sínu í gangi með auðlindir heimalandsins einar að bakhjarli !

 

Fyrri heimsstyrjöldin hafði gengið töluvert á veldisstöðu þeirra og síðan hafði öll þróun mála verið þeim í óhag. Það var einfaldlega ekki hægt að viðhalda þeim lífsháttum sem áður þóttu svo sjálfsagðir að áliti bresku yfirstéttarinnar. Samt var lengi reynt að halda öllu föstu í gamla farinu í von um að eitthvað yrði þar til bjargar !

 

Við lok seinni heimstyrjaldarinnar var hinsvegar augljóst að Bretar voru orðnir langt á eftir Bandaríkjamönnum og Sovétmönnum að veldi og áhrifum í heiminum. Auk þess voru þeir stórskuldugir þeim fyrrnefndu og Bretland í raun dottið ofan í þá stöðu að vera fylgiríki Bandaríkjanna !

 

Þessar breytingar komu vel fram í hinu pólitíska landslagi eftir stríðið. Stundum þegar Bretar reyndu að sýna valdstilburði á fyrri nótum, eins og t.d. í Súezdeilunni, komu Bandaríkjamenn í veg fyrir það og sögðu þeim bara að hafa sig hæga. Bretar áttu engan annan kost en að hlýða, enda bauð skuldastaðan við Vestanhafsveldið mikla þeim ekki upp á annað !

 

Horfin var heimsveldisdýrð Viktoríutímans og andinn í Rule Britannia. Allt var það bara hluti af fortíð sem aldrei gat orðið að veruleika á ný. Og mörgum Stór-bretanum rann það til rifja hvernig komið var, en í raun hafði Stóra-Bretland alla sína stórveldistíð, með öllum sínum hroka, lifað á annarra blóði. Þegar undirþjóðir þeirra vildu hafa sitt blóð til eigin nota og höfðu afl til þess að knýja það fram, fjaraði fljótt undan breska heimsveldinu og leiðarstefinu frá London !

 

Það var eins og þegar íslensku stórbændurnir gátu ekki lengur fjötrað vinnufólkið hjá sér með vistarbandi og það leitaði út að ströndum landsins eftir eigin lífsrétti og sjávarfanginu sem þá var frjálst. Þegar arðránið sem verið hafði fékk ekki lengur staðist, fjaraði fljótt undan stórbúunum og auðsældinni, því allt var þar byggt að grunni til á sömu forsendum yfirgangs og þrælahalds !

 

Íslenskir stórbændur voru í raun greifar og jarlar þessa lands og engu betri en hliðstæður þeirra erlendis. Andi mannfrelsis á aldrei samleið með blóðsugum valdshroka og kúgunarforskrifta !

 

Bretland er enn við lýði en það er aðeins miðlungsríki í dag og þjóðin er önnur en hún var. Sovétríkin eru hrunin og Bandaríkin munu hrynja þegar þar að kemur. Þau eru þegar komin yfir sína hástöðu. Kína hefur vaxið mikið sem stórveldi á seinni árum, en það mun líka eiga fyrir sér að týna þeirri stöðu. Engin valdsstaða í heiminum er örugg til lengdar !

 

Öll stórveldi verða að nærast á aðfengnu blóði með einum eða öðrum hætti. Þegar slíkar blóðgjafir fást ekki og nást ekki lengur, hættir stórveldið fljótlega að vera til, sama af hvaða rótum það er runnið !

 

Í ljósi samtímans er það að mörgu leyti hlægilegt hvað bresk stjórnvöld halda í gamla hrokasiði og gangast mikið fyrir titlum og allskyns hégómauppfærslum. En það virðist þeim allra þjóða eðlislægast og nú þegar allt hið fyrra vald þeirra er nánast orðið að engu, hanga þeir á öllum slíkum arfi eins og hundar á roði. Það virðist þeirra eina hugsvölun í heimi sem leggst ekki alveg flatur eins og fyrr á tíð fyrir aðalsdekri og kóngasleikjuhætti !

 

Það er naumast nokkur efi á því að breska konungdæmið mun enn um sinn hanga uppi við, þó telja megi að lítið sem ekkert sé að verða eftir af þjóðinni sem eitt sinn var. Breski asninn verður langlífur þó hann sé fyrir löngu orðinn lítill og smár og ratvísi hans sé og hafi löngum verið meir en umdeilanleg !

 

Hégómleikinn einn megnar margt í heimi manna og hann hefur alltaf verið til staðar í fullu gengi og verið vel fóðraður í bresku yfirstéttar-samfélagi og jafnframt verið sleiktur dyggilega upp af þeim sem neðar hafa staðið !

 

Mannkynssagan kennir okkur margt og þá kannski helst þá staðreynd - að mikilvægustu lexíur mannlífsins í þessum heimi verða áreiðanlega seint lærðar. Litlir asnar eru alls staðar á kreiki og stórir asnar allt of víða – einkum þó í valdastöðum !