Að verja sín lönd eða ekki !

 

Winston Churchill hefur löngum verið goð á stalli í margra augum og orð hans og verk hafin yfir allan vafa. En mistök hans voru mörg og stór. Þó er reynt að tala sem minnst um allt það sem hann gerði og lét sér um munn fara sem þykir ekki goðsögninni til framdráttar !

 

Churchill var stórlátur maður og örgeðja og oft óvæginn í dómum um menn og málefni þegar honum mislíkaði eitthvað. Hefði stríðið ekki komið til, hefði hann trúlega fengið eftirmæli sem misheppnaður pólitíkus !

 

Jafnvel meðan á seinni heimsstyrjöldinni stóð, sagði hann ýmislegt sem orkaði meira en tvímælis og ekki síst með hliðsjón af sérgæðingslegri framgöngu Breta fyrr og síðar. Hann er t. d. sagður hafa ásakað Svíþjóð um að nota sér aðstöðu sína til að græða á báðum stríðsaðilum án nokkurs tillits til siðferðilegra sjónarmiða. Þar á hann að hafa gefið Svíþjóð einkunnina - ,,That small Coward Country” !

 

Forsagan er sú, að í apríl 1944 beindu bandamenn þeim ákveðnu tilmælum til hlutlausra ríkja í Evrópu og víðar að þau hættu öllum viðskiptum við Þýskaland nazismans. Þau viðskipti voru mörg hver Þjóðverjum mjög nauðsynleg hernaðarlega séð og drógu því líklega stríðið á langinn !

 

Skömmu áður höfðu verið hafnar vissar viðskiptalegar refsiaðgerðir af hálfu bandamanna gegn þessum ríkjum. Sum þeirra þóttust - þegar hér var komið sögu - sjá fyrir ósigur Þjóðverja í stríðinu, og sáu því hag sínum best borgið með því að bregðast vel við fyrrgreindum tilmælum !

 

Tyrkland hætti þegar í apríl að selja Þjóðverjum króm og jafnvel spænska fasistaríkið dró í maíbyrjun mikið úr wolfram-útflutningi sínum til Þýskalands, en Svíar neituðu hinsvegar algerlega að verða við áskorun bandamanna og héldu viðskiptum sínum við nazista áfram !

 

Frá Svíþjóð fékk Hitlers-stjórnin meðal annars járnstein, timbur, pappír og síðast en ekki síst kúlulegur, en margar kúluleguverksmiðjur Þjóðverja höfðu verið sprengdar í rústir í stöðugt vaxandi loftárásum á Þýskaland !

 

Margir voru til sem vildu meina að drjúgir sambandsþræðir lægju milli sumra áhrifamanna í Svíþjóð og forustumanna nazista. Hefur ýmislegt verið nefnt því til áréttingar. Sænski krónprinsinn Gústaf Adolf var t. d. kvæntur þýskri konu er Sybilla hét, en faðir hennar var þekktur meðlimur nazistaflokksins og háttsettur sem slíkur. Hann er af mörgum talinn hafa verið stríðsglæpamaður en þau mál voru aldrei fullrannsökuð. Þau hjónin, Gustav Adolf og Sybilla voru foreldrar núverandi konungs Svíþjóðar !

 

Eiginkona Hermanns Göring var ennfremur af sænskum aðalsættum og jafnframt meðlimur í þýska nazistaflokknum, en hún lést reyndar áður en styrjöldin braust út. Olof Thörnell hershöfðingi, yfirmaður sænska heraflans, var sagður þýsksinnaður og var sæmdur stórkrossi Reglu þýska arnarins 7. október 1940, meðan á stríðinu stóð, og fékk með heiðurs-merkinu persónulegt bréf, undirritað af Adolf Hitler !

 

Ýmislegt fleira hefur verið nefnt sem sönnun fyrir sænskum tengslum við ráðamenn Þriðja ríkisins og þar er meira að segja minnst á furðu árangursríkt björgunarstarf Folke Bernadottes greifa á lokavikum stríðsins, varðandi lausn norrænna fanga úr þýskum fangabúðum, og það í gegnum samninga við sjálfan höfuðböðulinn Himmler. Það má þó ætla að í ýmsum þessum tilfellum sé gengið nokkuð langt í ályktunum, en hver maður verður að meta þau mál út frá því sem honum þykir trúlegast !

 

Í vetrarstríðinu milli Finna og Sovétmanna, nánar tiltekið í febrúar 1940, höfðu Bretar og Frakkar safnað saman allmiklum her sem átti að berjast með Finnum gegn Sovétmönnum, en sú ætlun rann út í sandinn vegna þess að Noregur og Svíþjóð neituðu ákveðið sem hlutlaus lönd, að leyfa her þessum að fara um norskt og sænskt land. Vafalítið var þessi ætlun líka hrein firra því að fljótt kom í ljós að Bretland og Frakkland stóðust ekki Þjóðverjum einum snúning, hvað þá annað, þegar til kom !

 

Síðar á árinu 1940 leyfðu Svíar hinsvegar að þýskt herlið væri flutt yfir land þeirra - með lestakerfi þeirra - til Noregs og þá virðist hlutleysi þeirra hafa verið orðið býsna sveigjanlegt svo ekki sé meira sagt. Sumir vilja meina að andspyrna Norðmanna gegn Þjóðverjum hefði getað orðið mun árangursríkari, til dæmis í bardögunum við Narvik, ef Svíar hefðu ekki verið svona afskaplega almennilegir við Þjóðverja að heimila umrædda liðsflutninga !

 

Varðandi meint orð Churchills um Svíþjóð má líka segja það að fleiri virðast svo sem hafa borið þungan hug til Svía á þessum tímum. Johan Nygaardsvold, þá landflótta forsætisráðherra Noregs, virðist ekki hafa vandað Per Albin Hansson starfsbróður sínum í Svíþjóð kveðjurnar í skilaboðum sem áttu að fara til hans, en þar er Nygaardsvold sagður hafa sagt meðal annars: ,, Það er ekkert, ekkert, ekkert sem ég hata af jafn mikilli ástríðu og hef jafnmikið á móti og Svíþjóð. – 0g það er hans sök !” Umrædd boð munu hinsvegar aldrei hafa skilað sér til Hanssons, því milliliðurinn er sagður hafa heykst á því að koma þeim á framfæri !

 

Við innrás Þjóðverja í Sovétríkin lýstu Finnar fyrst yfir hlutleysi sínu, en gengu svo innan fárra daga til liðs við nazista og sendu her á hendur Sovétmönnum. Þó voru margir í Finnlandi sagðir hafa verið andvígir þátttöku Finna í árásarstríði gegn Sovétríkjunum, en þeir sem réðu ferðinni horfðu ekki í það, enda munu þeir sumir hverjir hafa verið býsna hliðhollir nazistum. Var sú ráðabreytni finnskra stjórnvalda þeim til lítillar gæfu !

 

Sænskir ráðamenn hafa vafalítið óttast um tíma að Þjóðverjar kynnu að ráðast á Svíþjóð og trúlega reynt að halda þannig á málum að þeir hefðu sem minnsta ástæðu til þess. Það er samt ekki ólíklegt að sú stefna þeirra hafi komið niður á þjóðlegri virðingu þeirra í augum fjölmargra sem áttu um sárt að binda á þessum tíma af völdum Þjóðverja. Það hafa því vafalaust fleiri en Churchill og Nygaardsvold orðið beiskir í garð Svía !

 

En sænsk yfirvöld hafa líklega hugsað fyrst og fremst um að vernda eigin þjóð og sænska þjóðarhagsmuni á þessum árum og erfitt er að gefa þeim það að sök, að gæta þeirrar meginskyldu sinnar. Það var styrjöld í gangi í Evrópu, fáu sem engu að treysta og veður öll válynd !

 

Þess væri hinsvegar í sama máta óskandi að stjórnvöld í Svíþjóð hefðu á undanförnum árum staðið jafn vel á verði fyrir sænskum þjóðar-hagsmunum og þau virðast hafa verið 1940. Þá hefðu þau eflaust kunnað að varast þá innflytjendainnrás sem nú er, - vegna ábyrgðarleysis þeirra, - að breyta sænsku þjóðfélagi til hins verra og leiða það inn á brautir vaxandi friðleysu með uggvekjandi hætti. Þar virðist sænsk stjórnmálaforusta algerlega hafa brugðist hagsmunum eigin þjóðar !

 

Vöntun þeirrar varðstöðu er þegar farin að hafa sínar slæmu afleiðingar í Svíþjóð og hefur höggvið sín skæðu skörð í velferðarkerfi lands og þjóðar. Komandi ár munu að öllu óbreyttu sýna það enn frekar, að illa hefur verið staðið þar að málum gagnvart þeim meginskyldum sem stjórnvöldum ber fyrst og síðast að vera á verði fyrir, - svo þjóð megi halda velli !